Pora obalić ten mit! Nie tylko tabletka wywołała rewolucję seksualną

Z dzisiejszej perspektywy lata 60. XX wieku są postrzegane jako czas zmiany. Ludzie zaczęli zwracać uwagę na samych siebie i poszukiwać własnej tożsamości. Mniejszości podjęły walkę o prawa do równego traktowania. Obywatele coraz częściej manifestowali swoje niezadowolenie na ulicach. I przestano się wstydzić fascynacji seksem.

Zwrot medyczny

Zrębów rewolucji można dopatrzeć się jeszcze w latach 50. Niektórzy zresztą wskazują nawet na drugą dekadę ubiegłego wieku. Wejścia do użytku w 1960 roku wspomnianej już pigułki tylko ją przyspieszyło. Kobiety nie musiały już polegać na prezerwatywach i innych, drastycznych metodach antykoncepcji. Po raz pierwszy zyskały realną kontrolę nad zachodzeniem w ciążę. Wraz ze swoimi partnerami mogły oddawać się erotycznym fantazjom.

Już podczas II wojny światowej Amerykanie docenili prezerwatywy. Można je było otrzymać w placówkach profilaktycznych, czyli „pro” (źródło: domena publiczna).

Zwiększenie aktywności seksualnej społeczeństwa zainspirowało naukowców do dokładniejszego zbadania sfery intymnej. Do najważniejszych z nich należą Virginia Johnson i William Masters, studiujący naturę ludzkiego orgazmu, jak i różnego rodzaju dysfunkcje seksualne. Życie prywatne i zawodowe pary naukowców sportretował ostatnio serial „Masters of Sex”.

Produkcję tę na swój sposób uzupełnia „Imprezowo”, serial, który za pomocą fikcyjnej historii stara się uchwycić ducha czasu. W tytułowym Imprezowie, małym miasteczku na przedmieściach Chicago, rozkwitała wolna miłość. Wielbiciele tej idei nie wchodzili w stałe związki, odwiedzali kluby dla swingersów i mieli wielu partnerów – często jednocześnie.

Rozwiązłość nie była jednak głównym przesłaniem ruchu wolnej miłości. Tak naprawdę, nigdy nawet nie była przez niego promowana. Stała się raczej ubocznym efektem jego działań. Pierwotnym celem ruchu było oddzielenie seksu od prawa, a co za tym idzie całkowite odseparowanie sfery intymnej od rządzących. To obywatele mieli sami decydować, z kim sypiają, a także kiedy zostaną rodzicami.

Zjawiska (nie)kulturalne

Tematyka seksualna zaczęła też coraz silniej zaznaczać swoją obecność w kulturze – zarówno w kinie, w literaturze, jak i w teatrze. Co ciekawe, popularność zdobywały nie tylko pisane naprędce erotyki, ale także już wcześniej znane powieści, tyle że wydane ponownie w wersji nieocenzurowanej.

Henry Miller, autor „Zwrotnika Raka”, żył na tyle długo, by doczekać, aż jego dzieło będzie można czytać bez przeszkód (źródło: domena publiczna).

Amerykanie w końcu mogli przeczytać „Kochanka Lady Chatterley” i „Zwrotnik Raka” z pikantnymi momentami, wcześniej wyciętymi. Sporą karierę w latach 60. zrobiły też wydane po raz pierwszy w Stanach „Pamiętniki Fanny Hill”, czyli XVIII-wieczna powieść, uznawana za pierwszą anglojęzyczną prozę pornograficzną.

Erotyka była wszędzie. Na scenie królowała „Oh! Calcutta” – awangardowa rewia, która nie dość, że składała się ze skeczy na temat seksu, to jeszcze przewidywała w scenariuszu aktorów biegających na deskach teatru zupełnie nago.

Niemniej największym powodzeniem i społecznym oddźwiękiem cieszyło się bez wątpienia kino. Znudzeni konserwatywnym Hollywoodem Amerykanie zachłysnęli się dorobkiem europejskich reżyserów. Michelangelo Antonioni i Jean-Luc Godard stali się nowymi trendsetterami – amerykańska publiczność okupowała kina, by oglądać obrazoburczą „Przygodę” i równie bezprecedensową „Pogardę”. Prawdziwą ikoną stała się zaś Brigitte Bardot, która na fali popularności nurtu zwanego francuską nową falą, jak i postępujących społecznych przemian, stała się międzynarodowym symbolem seksu.

Michelangelo Antonioni stał się prawdziwym trendsetterem. Zdjęcie z 2007 roku (fot. Elena Torre, lic. CC BY-SA 2.0).

Amerykańska branża starała się naśladować Europejczyków i również zaoferować miłośnikom dziesiątej muzy coś związanego z seksem. W 1969 roku Oscara w najważniejszej kategorii dla najlepszego filmu zdobył „Nocny kowboj”, dramat z Jonem Voightem w roli głównej przedstawiający losy męskiej prostytutki. Był to pierwszy przypadek w historii Akademii Filmowej nagrodzenia filmu mającego oznaczanie X (czyli „tylko dla dorosłych”). Trzy lata później na swój sposób amerykańskie społeczeństwo wychował Woody Allen słynnym „Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o seksie, ale baliście się zapytać”.

Dramaty i komedie z wątkami erotycznymi to nie wszystko. Seksualna rewolucja doprowadziła do powszechnej dystrybucji kinowej nawet filmów pornograficznych. Produkcje tego typu coraz śmielej wkraczały do mainstreamu, za przykład czego mogą posłużyć rozpoczynające nurt porn chic „Mona the Virgin Nymph” czy „Blue Movie” w reżyserii Andy’ego Warhola. Największą karierę w kinach zrobiło jednak „Głębokie gardło” z Lindą Lovelace w roli głównej.

Andy Warhol zajmował się nie tylko malowaniem puszek zupy Campbell’s, ale też reżyserią filmów pornograficznych… Pomnik w Medzilaborce, przed muzeum poświęconemu jego sztuce (fot. Przykuta, lic. GFDL).

Nie tylko seks

Zmiany w latach 60. nie dotyczyły wyłącznie seksu, przeobrażaniom uległo wiele spraw natury społecznej. Na ulice za zwolennikami wolnej miłości wychodziły kolejne grupy interesu, otwarcie demonstrując poglądy i domagając się tolerancji dla swoich ideałów czy zasad. Manifestowali właściwie wszyscy, dlatego też czasem rewolucję seksualną określa się mianem obyczajowej.

Efekt kuli śnieżnej nastąpił bardzo szybko. Protesty jednej organizacji inspirowały do podjęcia podobnych dwie inne. Na plakatach – oprócz wolnej miłości – znalazły się hasła nawołujące do zakończenia trwającej wojny w Wietnamie czy przyznania studentom prawa do manifestacji politycznych na terenie kampusów i przywrócenia im wolności słowa (Free Speech Movement). To właśnie w latach 60. rozkwitł ruch pod przywództwem Martina Lutera Kinga, odbyły się największe tzw. marsze ku wolności, co doprowadziło do uchwalenia ustawy o prawach obywatelskich i zmniejszania poziomu dyskryminacji Afroamerykanów.

Martin Luter King podczas przemówienia, gdzie padły słynne słowa „I Have a Dream” (źródło: domena publiczna).

Do walki o swoje prawa stanęły też feministki oraz mniejszości rasowe i seksualne. U schyłku dekady miał miejsce pierwszy na tak dużą skalę protest środowisk LGBT. Bawiący się w gejowskim klubie Stonewall Inn w momencie nalotu policji – które w tego typu miejscach odbywały się bardzo często – zamiast oddać się w ręce policji postanowili zamanifestować swoją dezaprobatę. Ich opór doprowadził do zamieszek, a w konsekwencji do początku światowego ruchu walki o prawa LGBT…

Jak widać nie tylko – a może nawet nie przede wszystkim – o tabletkę antykoncepcyjną chodziło. Rewolucja seksualna zmieniła oblicze amerykańskiego społeczeństwa, a wraz z nim wszystkich mieszkańców kuli ziemskiej. Nie w ciągu jednego dnia i jednej nocy, nie dzięki jednemu wynalazkowi i wydarzeniu, ale poprzez system naczyń połączonych – naukowych dociekań, kulturowych dokonań i społecznej odwagi. W trakcie lat 60. zmienił się świat, to pewne. Tyle że wbrew powszechnej nazwie jednak nie drogą rewolucji a ewolucji.

Bibliografia

1. D. Allyn, Make love, not war. The sexual revolution, an Unfettered History, Routledge 2001.
2. A. Peterson, Stulecie seksu. Historia rewolucji seksualnej 1900-1999 według Playboya, tłum. Andrzej Jankowski, Rebis 2002.
3. Sex. The Revolution, reż. Martin Torgoff, Stany Zjednoczone 2008.
4. Sex in ’69. The Sexual Revolution in America, scen. Mark Page, Stany Zjednoczone 2009.

„Imprezowo” od 24 stycznia na CBS Europa: