Pijane słonie bojowe. Tajna broń starożytnych

Podobne informacje, jak w pracach żyjącego na przełomie II i III wieku Klaudiusza, znajdujemy również w innych źródłach. Pojawiają się nawet w Biblii. W drugiej Księdze Machabejskiej – przedstawiającej zmagania żydowskich powstańców z okupującym ich terytorium imperium Seleukidów – opisana jest bitwa pod Bet-Zacharia. Przed jej rozpoczęciem seleukidzkim słoniom bojowym „pokazano sok winnych jagód i morwy, aby je rozjuszyć do bitwy”. Ponadto Arystoteles – tak, tak, ów znany filozof i nauczyciel Aleksandra Wielkiego – stwierdził w swoim traktacie Zoologia, że w skład dziennej diety słonia, obok paszy przepitej solidną ilością wody, wchodzi też siedem litrów wina.

Słonie bojowe upić warto z co najmniej kilku powodów. Każdy chociaż raz słyszał, że słoń boi się myszy – chociaż śmiać mogą się tylko ci, którzy nie boją się pająków – i faktem jest, że słonie należą do zwierząt płochliwych. Nie jest też tajemnicą, że płochliwość ta często dawała się we znaki na wojnie. Dla przykładu w bitwie pod Zamą kartagińskie słonie zamiast tratować legionistów wpadły pomiędzy luki utworzone w rzymskich szeregach.

Po prostu widząc kilka możliwości zwierzęta wybrały drogę najprostszą i najmniej ryzykowną. Co więcej część słoni wpadła w popłoch nim w ogóle doszło do szarży – na sam dźwięk rzymskich okrzyków i instrumentów wojskowych.

Nic tak nie dodaje odwagi jak beczka wina…

Beczka wina na odwagę!

Panaceum na powyższą bolączkę może stanowić alkohol. Po jego spożyciu niektórzy z nas stają się odważni, inni agresywni, ale wszyscy na pewno jesteśmy mniej rozsądni. Nie inaczej było w przypadku słoni. Po pierwsze stawały się one bardziej rozjuszone, po drugie mniej płochliwe, wreszcie mniej wrażliwe na ból. Zwłaszcza na rany zadawane przez oszczepy, będące ulubioną bronią lekkozbrojnych walczących ze słoniami.

Problem z upijaniem słonia bojowego polega na tym, że wyszkolone i przyuczane do walki zwierzę w stanie upojenia traci wiele z cech wypracowanych podczas tresury. Z drugiej strony akurat słonie szczególnie karne być nie muszą. Ich zadaniem jest sianie przerażenia w szeregach nieprzyjaciela i zmuszenie go do ucieczki – a nie aportowanie.

Mordercze zapędy alkoholików z trąbą

Upijanie słoni było na tyle popularną praktyką, że stosowano ją również poza polem bitwy, po to by uczynić z tych łagodnych z natury zwierząt bezwzględnych katów. Według Józefa Flawiusza, egipski władca Ptolemeusz VIII postanowił zmusić pijane słonie, by rozdeptały pojmanych przez niego aleksandryjskich Żydów. Jego plan przyniósł skutek odwrotny od zamierzonego. Rozjuszone i zdezorientowane zwierzęta rzuciły się na oczekujących krwawego widowiska przyjaciół króla, czyniąc spustoszenie i mordując wielu z nich. Egipskie niepowodzenia nie zniechęciły jednak Rzymian. Tutejsi treserzy słoni (mansu­etarii) znani byli z tego, że poili swoich podopiecznych wywarem z ryżu i trzciny przed wysłaniem ich na arenę.

Pijane słoń to wesoły słoń. Mniej więcej.

Nie od dziś wiadomo, że utrzymanie formacji złożonej ze słoni bojowych było dość kosztowną ekstrawagancją. Utrzymywanie pijanych słoni było jeszcze droższe, gdyż osiągnięcie zamierzonego efektu – tj. upojenia – wymagało sporych nakładów. Oczywiście we współczesnym, strzeżonym przez ekologów świecie nikt nie odważy się przeprowadzić eksperymentu z upijaniem słoni, jednak ostrożne wyliczenia sugerują, że do upicia ważącego trzy tony zwierzęcia potrzeba od 10 do 27 litrów napoju wyskokowego zawierającego 7% alkoholu, czyli mniej więcej tyle ile znajdowało się w winie.

Na wolności słonie też piją

Starożytność minęła, słonie przestały być wykorzystywane na wojnie, jednak zwyczaj upijania się wciąż jest żywy wśród tych ssaków. Żyjące współcześnie na wolności słonie afrykańskie zajadają się owocami maruli, które fermentując w naturalny sposób w ich żołądkach mogą spowodować stan upojenia alkoholowego – owoce te są zresztą wykorzystywane do produkcji Amaruli, południowoafrykańskiego trunku i tamtejszego towaru eksportowego.

Zjawisko „upijania” się żyjących na wolności słoni opisał już w XIX wieku francuski przyrodnik Delegorgue, który na podstawie słów swego zuluskiego przewodnika zanotował, że samce słonia afrykańskiego stają się agresywne po spożyciu owoców maruli. Może trafniej byłoby powiedzieć: po prawdziwej słoniowej uczcie. Co tu wiele mówić: słoń nie wielbłąd, wypić musi.

Źródła:

[expand title=”Artykuł został oparty na szerokiej bibliografii. Kliknij, aby ją rozwinąć.”]

Źródła:

1. Arystoteles, Zoologia, przełożył, wstępem, komentarzem i skorowidzem opatrzył Siwek P., Warszawa 1982.
2. Klaudiusz Elian, O właściwościach zwierząt, przełożyła Komornicka A. M., Warszawa 2005.
3. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, w przekładzie z języków oryginalnych opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich, Poznań – Warszawa 1990.
4. Pliniusz Starszy, Historia naturalna (wybór), t. 1-2, wstęp, przekład i komentarz Zawadzka I., Zawadzki T., wstęp, rozdział VI „Pliniusz w Europie” Hajduczek L., Wrocław 2004.
5. Józef Flawiusz, Przeciw Apionowi, przekład Radożycki J., Warszawa 2010.

[/expand]