Derinkuyu – podziemne miasto

Gigantyczne świątynie, grobowce, skrupulatnie zaplanowane miasta, wykorzystujące do maksimum walory środowiska naturalnego, potężne areny cyrkowe z rzymskim Koloseum na czele… Cuda starożytnej inżynierii do dziś prowokują badaczy do pytań i zachwycają skalą oraz wyrafinowaniem przyjętych rozwiązań. Wśród cudów sprzed wieków są również podziemne miasta w Turcji.

Głęboka studnia

Derinkuyu, czyli „głęboka studnia”, to kompleks miejski położony w tureckiej Kapadocji. Miasto z systemem ulic, placów i parceli znajduje się 85 metrów pod ziemią. Mogło w nim żyć nawet 20 tysięcy osób. Nie brakowało też miejsca dla zwierząt – owiec, kóz, kur – i setek ton zapasów. Szacuje się, że podziemne miasto powstawało stopniowo od 8–7 wieku p.n.e. Budowę zapoczątkowali Frygijczycy. Kompleks mógł zostać wzniesiony dzięki miękkim skałom wulkanicznym, ułatwiającym drążenie poszczególnych arterii.

fot.Martin Cígler/CC BY-SA 3.0

Derinkuyu, czyli „głęboka studnia”, to kompleks miejski położony w tureckiej Kapadocji.

Później miasto było intensywnie rozbudowywane, zwłaszcza w czasach bizantyjskich. Kompleks gwarantujący dopływ powietrza i wody służył ludności jako gigantyczny schron w czasach wojen i niepokojów. Co ciekawe, jeszcze w dwudziestym wieku Grecy kapadoccy używali Derinkuyu jako kryjówki przed prześladowaniami przez Imperium Osmańskie. Tak było m.in. w 1909 roku, gdy doszło do masakry chrześcijan w Adanie. Zginęło wówczas od 20 do 25 tys. osób, głównie Ormian.

Struktura Derinkuyu

Dziś Derinkuyu stanowi jedną z największych atrakcji turystycznych Turcji i ciągły przedmiot badań naukowców. Miasto zachwyca wyrafinowanymi rozwiązaniami. Kompleks wyposażony był w komory do przechowywania żywności, trzymania trzody, a nawet wytwórnię wina i oleju. W czasach chrześcijańskich w skałach pod ziemią zorganizowano kaplice i refektarze. Miasto składające się z ośmiu pięter (a przynajmniej tyle ujawniono do tej pory, według naukowców mogło być ich nawet 18) miało też własną szkołę, warsztaty, a na najwyższej kondygnacji mieścił się kościół. Do komunikacji między piętrami służyły schody wykute w wąskich korytarzykach.

55-metrowy szyb wentylacyjny dostarczał do wnętrza kompleksu powietrze, które rozchodziło się kolejnymi szybami i coraz mniejszymi kanalikami. Miasto miało także dostęp do wody, dzięki wodociągowi poprowadzonemu wzdłuż podziemnych ulic i mieszkań. Głównym ujęciem wody dla Derinkuyu była podziemna rzeka.

fot.Ji-Elle /CC BY-SA 3.0

Dziś Derinkuyu stanowi jedną z największych atrakcji turystycznych Turcji i ciągły przedmiot badań naukowców.

Ulice i mieszkania w głębi ziemi były oświetlane lampami oliwnymi. Derinkuyu w razie potrzeby stanowiło też bezpieczny bunkier. Do wnętrza prowadziły trzy główne wejścia, które łatwo można było zamknąć od wewnątrz wielkimi, półtonowymi głazami. Nie dało się ich odsunąć od zewnątrz.

Czytaj też: Çatalhöyük – starożytne miasto bez ulic

Podziemna Turcja

Derinkuyu, po wygnaniu stamtąd kapadockich chrześcijan, na długie lata XX wieku uległo zapomnieniu. Odkrył je przypadkowo jeden z mieszkańców. Był rok 1963. W mieszkaniu pewnego mężczyzny runęła jedna ze ścian. Ze zdziwieniem dostrzegł, że za nią znajduje się kolejne pomieszczenie. Tak oto wszedł w gąszcz labiryntu Derinkuyu. Wkrótce o podziemnym mieście dowiedział się cały świat.

Dziś naukowcy spierają o to, kto – i po co – zbudował Derinkuyu. Teoria, że kompleks zaczęli wznosić Frygijczycy, nie przez wszystkich jest akceptowana. Pojawiają się głosy, że miasto mogło być znacznie starsze niż obecnie się uważa. Część badaczy sądzi, iż mogli zbudować je już Hetyci około XV wieku p.n.e. Z kolei zwolennicy kryptonauki i najróżniejszych teorii spiskowych uważają, że takie dzieło inżynierii nie mogło powstać bez udziału istot pozaziemskich…

fot.Nevit Dilmen/CC BY-SA 3.0

Dziś naukowcy spierają o to, kto – i po co – zbudował Derinkuyu. Teoria, że kompleks zaczęli wznosić Frygijczycy, nie przez wszystkich jest akceptowana.

Zagadkowe pozostaje połączenie kompleksu z innymi podobnymi, choć znacznie mniejszymi obiektami w Kapadocji. W tej pięknej krainie nie brak systemów jaskiń wykutych pod ziemią. Co jakiś czas archeolodzy dostarczają światu nowych rewelacji na ten temat. Kilka lat temu pojawiła się wieść o odkryciu kolejnego poziemnego kompleksu – Matiate pod miastem Midyat w prowincji Mardin. Podczas prac remontowych na tamtejszej starówce natrafiono na wapienną jaskinię, która okazała się wejściem do systemu korytarzy i ulic. Naukowcy szacują, że ujawnili dopiero kilka procent kompleksu. Według nich w Matiate mogło żyć nawet 60–70 tys. osób. Na razie jednak są to tylko szacunki.

Prace i kolejne badania zmierzające do ujawnienia podziemnych miast starożytności ciągle trwają. Dalsze odkrycia ujawniają geniusz inżynierów sprzed tysiącleci.

Bibliografia:

1. Cooper, Decker, Life and Society in Byzantine Cappadocia, Nowy Jork 2012.
2. Demir, Derinkuyu, Cradle of History and the Unknown Parts of Cappadocia, Ankara 1988.
3. Rozległe podziemne miasto w Turcji odkryte, „Wall Street Journal” (dostęp 09.11.2022).
4. Przewodnik Turcja, Biblioteka Gazety Wyborczej.