Bronisława Dłuska – starsza siostra Marii Skłodowskiej-Curie

Bronisława Dłuska przyszła na świat 28 marca 1865 roku w Warszawie. Była drugą córką z piątki dzieci Władysława i Bronisławy Skłodowskich. Zarówno ojciec, jak i matka wywodzili się ze zubożałej szlachty o patriotycznych tradycjach. Dziadek dziewczynki, Józef Skłodowski, walczył w powstaniu listopadowym i dostał się do rosyjskiej niewoli. Na kartach historii zapisał się również jako świetny pedagog, wśród którego uczniów znajdował się młody Bolesław Prus.

Władysław Skłodowski postanowił kontynuować tradycję ojca i został nauczycielem matematyki oraz fizyki. Później stał się także dyrektorem dwóch warszawskich gimnazjów. Był cenionym człowiekiem, ale nie przez rosyjskie władze. Z powodu rodzinnej historii oraz poglądów mierzył się z prześladowaniami, które w pewnym momencie kosztowały go dobrze płatną pracę, a tym samym pozycję finansową rodziny.

fot.domena publiczna

Władysław Skłodowski i jego córki – od lewej: Maria, Bronisława i Helena

Matka Bronisławy, jej imienniczka, również prowadziła prestiżową pensję dla panien z dobrych domów. Jednak na początku lat 70. XIX wieku zaczęła chorować na gruźlicę, z powodu której porzuciła pracę. Trudna sytuacja zmusiła Skłodowskich do podnajmowania pokoi studentom, od których najstarsze dwie córki zaraziły się tyfusem.

Bronisława ciężko przeszła chorobę, ale wyzdrowiała. Niestety, najstarsza Zofia nie miała tyle szczęścia. Dodatkowo w 1878 roku zmarła na gruźlicę również żona Władysława. Trzynastoletnia Bronisława – teraz najstarsza córka w rodzinie – musiała przejąć domowe obowiązki i pogodzić je z nauką. A tej nie było mało!

Rodzinny pęd do wiedzy

Dom Skłodowskich był wypełniony potrzebą rozwoju, samodyscypliny oraz nauki. Rodzice zarazili swoje dzieci pasją do zdobywania wiedzy. Sam Władysław, po likwidacji szkolnego laboratorium, przyniósł jego wyposażenie do domu i uczył na nim dzieci wykonywać chemiczne oraz fizyczne eksperymenty. Nic zatem dziwnego, że cała czwórka podążyła naukową ścieżką kariery. 

Choć dziś najlepiej znanym dzieckiem Skłodowskich jest Maria, podwójna laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki oraz chemii, to nie była ona jedyną uczoną w rodzinie. Józef, jedyny syn Skłodowskich, został lekarzem internistą, zaś Helena, trzecia córka, zapisała się jako nauczycielka matematyki, działaczka oświatowa i aktywistka walcząca o prawa kobiet.

Bronisława, podobnie jak jej młodszy brat, zainteresowała się medycyną. Po zdaniu matury, wraz z Marią, zapisała się na Uniwersytet Latający – tajną szkołę wyższą Jadwigi Szczawińskiej-Dawidowej. Jednak jego ukończenie nie zapewniało formalnego dyplomu. Dziewczyna nie mogła też liczyć na studia medyczne w kraju, gdyż Rosjanie zabronili wstępowania na nie dziewczętom.

Rozwiązanie stanowiły studia zagraniczne. Wybór Bronisławy padł na Sorbonę, jednak droga do niej nie była łatwa. Skromne finanse dziewczyny nie pozwalały na podjęcie studiów. Znalazła jednak pomoc w Marii, która zatrudniła się jako guwernantka, by wspomóc marzenia siostry. W zamian Bronisława obiecała pomóc jej, gdy ta będzie chciała podjąć studia w Paryżu. Niewielkie wsparcie finansowe zorganizował również Władysław Skłodowski. Tak Bronisława rozpoczęła skromne życie studentki medycyny na Sorbonie.

Przeczytaj także: Doktor Anna, medyczna pionierka

Doktor Bronisława Dłuska

Nie był to łatwy czas dla starszej córki Skłodowskich. Choć kobiety otrzymały zgodę na studiowanie do tej pory „męskich” profesji, to nadal miały ciężko. A dodatkowo bycie studentką z zagranicy nie budziło sympatii Francuzów. Bronisława jednak nie poddała się w realizacji swojego marzenia. Na specjalizację wybrała ginekologię oraz położnictwo. Pracę doktorską napisała pod opieką Adolphe’a Pinarda – prekursora opieki perinatalnej i prenatalnej. Poświęciła ją wpływowi karmienia piersią na rozwój niemowląt. Była jedną z pierwszych kobiet, które otrzymały doktorat, a potem stała się jedną z pierwszych, które otworzyły gabinet ginekologiczno-położniczy.

Podczas studiów Bronisława poznała i zakochała się ze wzajemnością w studencie medycyny, Kazimierzu Dłuskim. Starszy od niej o dziesięć lat specjalizował się w leczeniu gruźlicy. Ale nie tylko – był znanym działaczem społecznym oraz politycznym. Podejrzewany o udział w zamachu na cara Aleksandra II, musiał uciekać z Warszawy do Genewy, z której później trafił do Paryża.

fot.domena publiczna

Maria (po lewej) i Bronisława Skłodowskie, ok. 1886 r.

Para pobrała się i zamieszkała przy rue d’Allemagne, gdzie doczekała się dwójki dzieci: córki Heleny i syna Jakuba. Niestety, chłopiec zmarł w wieku pięciu lat na zapalenie opon mózgowych. Helena zaś stała się znaną taterniczką, jedną z pierwszych, które ruszyły w góry w spodniach. Po wypadku w Tatrach zaczęła się jednak borykać ze stanami depresyjnymi, które doprowadziły ją do samobójstwa w 1921 roku. Bronisława mocno przeżyła utratę potomstwa.

W Paryżu Dłuscy mieszkali do 1902 roku. Pomogli nie tylko w pierwszym okresie studiów na Sorbonie Marii, ale mocno związali się także z polską inteligencją emigracyjną. W domu prowadzili salon otwarty, w którym gościli, chociażby Ignacego Mościckiego, Józefa Piłsudskiego czy Ignacego Jana Paderewskiego. Ten ostatni został nawet chrzestnym ich córki. Jednak wraz ze zmianą nastrojów we Francji na bardziej prorosyjskie, Dłuscy byli zmuszeni do wyjazdu.

Na nowy dom wybrali Galicję, która znajdowała się pod „najłagodniejszym” dla politycznych działaczy zaborem. Tam zrealizowali wielkie marzenie Kazimierza, którym również zaraził żonę – sanatorium dla gruźlików.

Przeczytaj także: Co sto lat temu musiały znosić Polki, aby móc studiować

Z miłości do Tatr

Na lokalizację ośrodka wybrali Zakopane, a budowę rozpoczęli w 1898 roku. Plan był ambitny – chcieli stworzyć najnowocześniejszy i największy tego typu obiekt w regionie. I tak też się stało, a swój wkład finansowy miała w tym również Maria Skłodowska-Curie.

Sanatorium otwarto w 1902 roku. Zachwycało nie tylko poziomem medycznych kuracji, ale również wyglądem. Potężny budynek inspirowany stylem podhalańskim szybko stał się najlepszym ośrodkiem w Galicji. Wychwalany przez kuracjuszy był w dużej mierze sukcesem organizacyjnym Bronisławy, pełniącej funkcję dyrektorki. Zresztą nie tylko przez sanatorium Dłuscy zapisali się na stałe w historii Tatr i Zakopanego.

fot.Polona /domena publiczna

Potężny budynek inspirowany stylem podhalańskim szybko stał się najlepszym ośrodkiem w Galicji

Kazimierz stał się również prezesem Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego, dzięki czemu para mogła podjąć temat stworzenia muzeum etnograficznego. Do pracy przy tym projekcie zaprosili Stanisława Witkiewicza i Franciszka Mączyńskiego, jak również Bronisława Piłsudskiego. I wojna opóźniła jego realizację, ale ostatecznie powstało ono po odzyskaniu niepodległości, stając się działającym do dziś Muzeum Tatrzańskim.

Przeczytaj także: Irène Joliot-Curie – wybitna córka polskiej noblistki

Aktywistka II RP

Po zakończeniu I wojny światowej Kazimierz Dłuski został zaproszony do delegacji, która wyjechała na konferencję pokojową w Wersalu. Długoletnia przyjaźń z Piłsudskim zaowocowała również popieraniem jego politycznych działań przez parę. Bronisława była orędowniczką dostępu do edukacji dla kobiet oraz nadania im praw. Wspierała inicjatywy patriotyczne, edukacyjne oraz walczyła o podniesienie poziomu higieny publicznej i dostępność opieki medycznej. Działała m.in. w Lidze Kobiet Polskich oraz Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet.

Przez cały ten czas pozostawała również w bliskich kontaktach z rodzeństwem, w tym z Marią. Siostry wspierały się w trudnych chwilach, a Bronisława chętnie odwiedzała oraz gościła u siebie siostrzenice, Irenę i Ewę. W ich pamięci zapisała się jako ukochana ciocia, z którą wędrowały po górach oraz krakowskich uliczkach.

W 1928 roku sanatorium Dłuskich zostało zakupione przez Ministerstwo Spraw Wojskowych, stając się ośrodkiem wojskowym. Ciekawostką jest, iż obiekt istnieje do dziś jako ośrodek wypoczynkowy Rewita w Kościelisku. Dłuscy jednak nie porzucili działania na rzecz leczenia gruźlicy. W podwarszawskim Aninie otworzyli prewentorium przeciwgruźlicze. Pod stolicą posiadali również majątek, który po śmierci Heleny przekazali robotniczemu Wydziałowi Wychowania Dziecka i Opieki nad Nim. Miejsce to nazwano na cześć córki „Helenowem”.

Przeczytaj także: Ève Curie – artystka, korespondentka wojenna, aktywistka i druga córka Noblistki

Pierwsza dama Instytutu Radowego w Warszawie

W 1930 roku kolejny cios spotkał Bronisławę – zmarł Kazimierz. Pogrążona w żałobie poświęciła całą swoją energię nadzorowaniu powstania warszawskiego Instytutu Radowego, w którym zamieszkała. Budynek – choć nieukończony – został otwarty 29 maja 1932 roku. Był to ostatni moment, który pozwalał na przyjazd do kraju schorowanej już Marii Skłodowskiej-Curie. Dwa lata później noblistka zmarła na białaczkę.

fot.”Światowid” Nr 17 / 1939 / domena publiczna

Bronisława Dłuska podczas otwarcia Instytutu Radowego w 1932

Pierwszym dyrektorem Instytutu został dr Franciszek Łukaszczyk, zaś Dłuska weszła w skład Towarzystwa Instytutu Radowego, gdzie pełniła funkcję skarbnika. Warto tutaj wspomnieć, iż ośrodek oferował zarówno płatne miejsca dla zamożnych pacjentów, jak i bezpłatne dla tych biednych. W Instytucie znajdowało się również małe muzeum z pamiątkami po Marii Skłodowskiej-Curie i Kazimierzu Dłuskim, którego zbiory przepadły jednak w czasie II wojny światowej. Tej Bronisława na szczęście nie doczekała.

Zmarła z przyczyn naturalnych 15 kwietnia 1939 roku. Pochowano ją w rodzinnym grobowcu Skłodowskich na Starych Powązkach.

Bibliografia

1. „Wybitna polska lekarka”. Sylwetka lekarki Bronisławy Dłuskiej, siostry Marii Skłodowskiej-Curie, polskieradio24.pl, 06.03.2021 / dostęp: 20.11.2025
2. Heruday-Kiełczewska M., Bronisława Skłodowska-Dłuska – wybitna lekarka i działaczka w cieniu siostry, hrabiatytus.pl, 26.10.2020 / dostęp: 20.11.2025
3. Bronisława Dłuska przez większość życia pozostawała w cieniu genialnej siostry, radiokrakow.pl, 05.06.2020 / dostęp: 20.11.2025
4. Wajs-Baryła E., 160. rocznica urodzin Bronisławy Dłuskiej, piekniejszastronanauki.pl, 28.03.2025  / dostęp: 20.11.2025