Walki o Guadalcanal

Porażka pod Midway zmusiła Japończyków do zmiany strategii. Szczególnie bolesna okazała się utrata aż czterech lotniskowców. Jak pisze Kubicki, Japończycy wykonali swoistą „ucieczkę do przodu”, zmieniając teatr działań z centralnego Pacyfiku na jego południową część. Jednym ze strategicznych punktów stały się Wyspy Salomona. Ekspansję w tym miejscu Japonia rozpoczęła od zdobycia Tulagi, na północ od wyspy Savo, i założenia tam bazy wodnosamolotów. Ale głównym celem cesarskich żołnierzy była wyspa Guadalcanal o wymiarach 90 na 30 mil, gdzie zamierzali zbudować duże lotnisko. Znacznie ułatwiłoby im  to prowadzenie działań ofensywnych. Pod koniec czerwca 1942 roku na wyspę przetransportowano wszelkie niezbędne materiały.

Element zaskoczenia

Takiej operacji nie dało się jednak utrzymać w sekrecie. Amerykańscy piloci na początku sierpnia 1942 roku zauważyli działania prowadzone w okolicach Lunga Point. Szybko podjęto decyzję o zaatakowaniu Guadalcanal i przejęciu powstającego lotniska. Operacji nadano kryptonim „Watchtower”. Początek desantu zaplanowano na 7 sierpnia. Udział w nim miało wziąć kilkanaście tysięcy marines.

Pierwszy atak zakończył się powodzeniem. Element zaskoczenia był po stronie USA i już 8 sierpnia zajęta została Tulaga. Japońscy żołnierze zostali błyskawicznie obezwładnieni. W większości nie stawiali nawet szczególnego oporu. Ponadto marinesom już w ciągu pierwszych 24 godzin udało się przejąć wznoszone przez Japończyków lotnisko.

fot.US Navy/domena publiczna

Lotnisko Hendersona na Guadalcanal.

Amerykanie dokończyli później budowę i nazwali je Lotniskiem Hendersona (Henderson Field), od nazwiska Loftena Hendersona, który zginął w trakcie walk o Midway. W pracach próbowali im wprawdzie przeszkodzić japońscy piloci, ale bezskutecznie. Startujące stamtąd samoloty określano potem Kaktusowym Lotnictwem (Cactus Air Force).

Wymiana ciosów

Ale bynajmniej nie był to koniec walk. Japońskie dowództwo skierowało w ten rejon flotę, by odbić lotnisko z rąk Amerykanów. Jeszcze 7 sierpnia jej dowódca, wiceadmirał Gunichi Mikawa, podjął decyzję o konsolidacji sił. Okręty, które stacjonowały na miejscu, zostały wysłane na odsiecz obrońcom wyspy. Efektem tego była potężna bitwa morska pod Savo, do której doszło w nocy z 8 na 9 sierpnia.

Tym razem element zaskoczenia był po stronie japońskiej. I to pomimo faktu, że ich okręty zostały aż trzykrotnie wykryte! Po stronie USA zawiodła jednak łączność. Japończycy mieli także przewagę techniczną i bezwzględnie ją wykorzystali, odnosząc dość cenne w tamtym momencie zwycięstwo taktyczne. Stracili zaledwie 34 zabitych i 32 rannych, a przy niewielkich uszkodzeniach własnych jednostek zatopili aż cztery amerykańskie krążowniki  i uszkodzili jeszcze jeden oraz dwa niszczyciele.

Amerykanie odpowiedzieli 10 sierpnia atakiem okrętu podwodnego, który storpedował i zatopił japoński krążownik. Cesarska marynarka nie zdołała też osiągnąć najważniejszego w kontekście walk o Guadalcanal celu: nie zniszczyła floty desantowej. Ta została jednak wycofana, więc amerykańscy żołnierze na lądzie zostali tymczasowo pozbawieni wsparcia okrętów.

Czytaj też: Lotnik z rusztu. Japońskie zbrodnie na Pacyfiku

Kamikaze na lądzie

Pozostawieni na Guadalcanal Amerykanie sukcesywnie się umacniali, a Japończycy nie rezygnowali. 21 sierpnia doszło do bitwy pod Tenaru/Alligator Creek, w której próbowali nocnym atakiem sforsować linie marines, ale zostali wręcz zmasakrowani. Z około 1000 japońskich żołnierzy zginęło ponad 800, a dowódca Kiyono Ichiki popełnił samobójstwo.

Kolejny szturm na lotnisko miał miejsce w połowie września. Tym razem Japończycy wykonali szarżę przez trawiasty obszar, na którym rosło niewiele drzew. Padali pod ogniem karabinów maszynowych i artylerii. Starcie to stało się znana jako bitwa o Krwawy Grzbiet (Bloody Ridge). Oba te wydarzenia śmiało można zaliczyć do samobójczych ataków „banzai”.

fot.domena publiczna

Mapa walk: a) plan ogólny wyspy; b) lądowanie Amerykanów i zajęcie lotniska 7–8 sierpnia 1942; c) walki o „Bloody Ridge” 12–14 września 1942; d) japońskie kontruderzenie 23–26 października 1942.

Sytuacja powoli dojrzewała również do kolejnej morskiej bitwy. Doszło do niej w pobliżu przylądka Ésperace w dniach 11–12 października 1942 roku. Tym razem stroną atakującą była Japonia. Dowodził kontradmirał Aritomo Gotō. Planowano ostrzał artyleryjski Henderson Field i równoczesne przeprowadzenie wyładunku sprzętu i żołnierzy. Jednak Amerykanie pod dowództwem kontradmirała Normana Scotta spodziewali się ataku. I to oni jako pierwsi ostrzelali japońskie okręty. Już w wyniku początkowej salwy kontradmirał Gotō został śmiertelnie ranny. Zastąpił go komandor Kijima.

Szala zwycięstwa przechylała się na stronę USA. Zatopiony został krążownik „Furutaka”, „Aoba” był ciężko uszkodzony. Do tego jeszcze nocą 12 października startujące z Henderson Field samoloty zatopiły dwa japońskie niszczyciele. Amerykanie zdobyli przewagę taktyczną.

Czytaj też: Bitwa o Midway – to starcie przesądziło o losach wojny na Pacyfiku

Wojna na ostateczne wyniszczenie

Mimo to żadna ze stron nie zamierzała zrezygnować. A warunki stawały się coraz trudniejsze. Więcej amerykańskich żołnierzy umierało na malarię oraz inne tropikalne choroby niż wskutek japońskich ataków! Starcia wciąż jednak trwały. Jesienią doszło do potężnej bitwy obu flot, w której Amerykanie utracili lotniskowiec „Hornet”, a Japończycy dwa pancerniki. Nastąpiło także kolejne starcie w okolicach Bloody Ridge, które ponownie zakończyło się masakrą cesarskich żołnierzy.

fot.U.S. Army/domena publiczna

Amerykańskie lekkie czołgi na Guadalcanal.

Wojska USA stopniowo przechodziły do działań mających na celu ostateczne oczyszczenie wyspy z sił wroga. Natomiast japońskie dowództwo zaczęło sobie uświadamiać, że walki o Guadalcanal kosztują zbyt dużo. W lutym 1943 roku z wyspy ewakuowano ostatnie oddziały – łącznie 13 000 Japończyków.

Bilans tych krwawych miesięcy był tragiczny. Amerykanie sumarycznie stracili około 7000 żołnierzy, liczba ofiar po stronie japońskiej sięgnęła aż 20 000. Z pewnością przyczyniły się do tego szarże banzai. Ci z Japończyków, którzy przeżyli piekło na Guadalcanal, już zawsze nazywali ją „Wyspą Śmierci”…

Bibliografia

1. W. B. Black, J. B. Blashfield, Guadalcanal, Crestwood House, New York 1992.
2. N. Cawthorne, Decydujące Bitwy II Wojny Światowej, Bellona, Warszawa 2009.
3. M. Kubicki, Amerykańskie zwycięstwo na Guadalcanal a użycie japońskich ciężkich krążowników w okresie 8 VIII 1942–15 XI 1942 r., „Nasze Historie”, nr 19/2020.
4. C. Symonds, II wojna światowa na morzu, Wydawnictwo Znak, Kraków 2020.
5. A. Vučković, History Nerds, II wojna światowa: Zawierucha wszechczasów, Tektime 2021.