Z piramidami kojarzy się nam Egipt, ale mieszkańcy prekolumbijskiej Ameryki Środkowej również mieli osiągnięcia w konstruowaniu tych monumentalnych budowli.
Należałoby zacząć od tego, że w tej części świata konstruowanie piramid ma naprawdę długą historię. Na stanowisku archeologicznym La Venta znajduje się budowla mierząca obecnie 34 m i przypominająca niewielki pagórek. W przeszłości zapewne była bardziej imponująca, ale cywilizacja Olmeków, która zbudowała La Venta, swój okres świetności miała między 1200 a 400 r. p.n.e. Tysiące lat erozji zrobiły swoje i uszkodziły monumentalną konstrukcję.
Największa piramida świata
Przenieśmy się jednak do czasów bliższych współczesności i przyjrzyjmy się największej piramidzie świata. Znajduje się ona w Choluli, nieopodal meksykańskiego miasta Puebla. Dla niektórych czytelników będzie to pewnym zaskoczeniem. W końcu za największą budowlę tego typu uchodzi Wielka Piramida w Gizie. Jednak jeśli za kryterium przyjmiemy nie wysokość, ale objętość piramidy, ta z Choluli zdecydowanie wygrywa, co przyznaje nawet Księga Rekordów Guinessa.
fot.Janice Waltzer /CC BY 2.0Największa piramida świata znajduje się w Choluli, nieopodal meksykańskiego miasta Puebla.
Zbudowana na planie kwadratu o boku 400 m, ma wysokość około 55 m. Na jej szczycie znajduje się kościół pod wezwaniem Virgen de los Remedios, zbudowany oczywiście już po hiszpańskim podboju. Według danych ze strony Księgi Rekordów Guinessa kubatura Wielkiej Piramidy w Choluli to 3,3 mln m³, czyli zdecydowanie więcej niż tej z Gizy, która ma tylko 2,4 mln m³. Nawet jeśli są to dane nieco przesadzone, to i tak mówimy o naprawdę ogromnym obiekcie.
Gigantyczna matrioszka
W jaki sposób powstała? Na pewno nie z pomocą kosmitów. Mieszkańcy prekolumbijskiego Meksyku, byli zdecydowanie bardziej cierpliwi i praktyczni niż starożytni Egipcjanie. Materiały użyte do budowy Wielkiej Piramidy w Choluli były tanie i dostępne na miejscu. Podstawę konstrukcji stanowiła suszona cegła adobe, która była chyba najpowszechniej używanym w tej części świata materiałem budowlanym. Cegły pokrywano potem warstwą kamieni połączonych zaprawą i wygładzano tynkiem.
Choć oczywiście wybudowanie piramidy kosztowało mnóstwo pracy, to jednak była to praca rozłożona na wiele lat. Początki datuje się na III w. p.n.e., a ostatnia rozbudowa prawdopodobnie miała miejsce w IX w. n.e. Technika rozbudowy była dość prosta. Po prostu poprzednią, mniejszą piramidę przykrywano warstwą cegły adobe, a potem powierzchnię wygładzano kamieniem i tynkiem. Pierwsza piramida była zbudowana na podstawie kwadratu o boku 120 m i mierzyła zaledwie 17 m wysokości. Potem przyszły cztery główne fazy rozbudowy (i kilka pomniejszych). W szczytowym momencie budowla miała nawet 66 m wysokości.
fot.Dge/CC BY-SA 4.0Podstawę konstrukcji stanowiła suszona cegła adobe, która była chyba najpowszechniej używanym w tej części świata materiałem budowlanym.
Można powiedzieć, że obecna piramida jest jak matrioszka i mieści w sobie wszystkie poprzednie. Choć w momencie przybycia Hiszpanów była już nieco zniszczona przez czas, to jednak cały czas stanowiła miejsce kultu i pozostaje nim właściwie do dziś.
W stronę słońca
Kolejną imponującą budowlą jest Piramida Słońca. W przeciwieństwie do tej z Choluli wygląda rzeczywiście monumentalnie, a nie jak zadrzewiony pagórek. Stanowi chyba najbardziej znany obiekt w Teotihuacan, mieście, które kwitło na długo przed przybyciem Azteków do Doliny Meksyku. Bok tej imponującej budowli mierzy 215 m, wysokość 60 m, a objętość sięga nawet 1,175 mln m³. Co ciekawe, turyści mogą wejść na sam szczyt i podziwiać stamtąd panoramę opuszczonego miasta.
Oczywiście piramida nie została wzniesiona, żeby zabawiać turystów. Celem jej budowniczych było stworzenie świętej góry, odwzorowującej naturalne wzniesienia otaczające Dolinę Meksyku. Podobnie jak Wielka Piramida w Choluli, budowla z Teotihuacan została wzniesiona w kilku fazach. Badacze spierają, kiedy dokładnie zaczęto i skończono prace. Większość skłania się ku stwierdzeniu, że ok. 200 r. n.e. konstrukcja była już ukończona, choć niektórzy naukowcy przesuwają tę datę nawet na 310 r. n.e.
fot.Burkhard Mücke/CC BY-SA 4.0W przeciwieństwie do tej z Choluli Piramida Słońca wygląda rzeczywiście monumentalnie
Za każdym razem budowla stawała się nieco większa. Budowa trwała jednak dłużej, a ostatecznie sama budowla jest mniejsza od piramidy z Gizy. Jednak rozmach robót świadczy o istnieniu w tym miejscu silnego ośrodka władzy. Na tyle silnego, że był w stanie zorganizować prace trwające latami – i w jakiś sposób zmusić lub zmotywować do nich robotników.
Czytaj też: Tajemnice grobowców Majów. Co kryją pochówki jednej z najbardziej zagadkowych cywilizacji Mezoameryki?
Miejsce, gdzie ludzie stają się bogami
Materiałami użytymi do budowy Piramidy Słońca były ziemia i suszone cegły. Na wierzch kładziono warstwę ziemi pomieszanej z drobno zmieloną skałą wulkaniczną i piaskiem, którą z kolei przykrywano zaprawą wapienną. Użycie tej zaprawy dowodzi szerokiej sieci wpływów Teotihuacan, ponieważ najbliższe złoża skał wapiennych znajdują się około 30–40 km od miasta.
Samo miasto podupadło i wyludniło się w drugiej połowie VI w. n.e. Piramida Słońca jednak została i zrobiła ogromne wrażenie na Aztekach, kiedy przybyli w te strony. Nazwa Teotihuacan pochodzi właśnie od nich i oznacza „Miejsce gdzie ludzie stają się bogami”. Jakiś czas potem, a konkretnie na początku XX w., budowla padła ofiarą niezbyt udanej rekonstrukcji i w takim stanie możemy ją oglądać współcześnie.
Piramida Majów
Na koniec przejdźmy do najbardziej znanej, wręcz ikonicznej budowli pochodzącej z Mezoameryki. Mowa o Piramidzie Kukulkana lub El Castillo (Zamku). Obiekt znajduje się w majańskim mieście Chichen Itza, które swego czasu było lokalną potęgą. Piramida mierzy (licząc razem ze zlokalizowaną na szczycie świątynią) 30 m wysokości. Zbudowana na kwadracie o boku około 55 metrów nie dorównuje wielkością budowlom z Choluli i Teotihuacan, jednak zdecydowanie nadrabia precyzją wykonania.
fot.Daniel Schwen /CC BY-SA 4.0Piramida Kukulkana (El Castillo – Zamek) – najbardziej znana budowla pochodząca z Mezoameryki.
Dla przykładu, na każdym z czterech boków piramidy znajdują się schody prowadzące na szczyt. Każde z nich liczą 91 stopni, a więc w sumie jest ich 364. Jeśli policzymy platformę na szczycie jako dodatkowy stopień, wyjdzie nam 365. Naukowcy badający kulturę Majów spierają się, na ile inne detale piramidy (jak na przykład specyficzne cienie rzucane przez budynek w trakcie równonocy) są dziełem przypadku, a na ile odzwierciedlają majańskie wierzenia.
Punkt orientacyjny
Budowla powstała najprawdopodobniej w drugiej połowie X w. n.e., a w jej wnętrzu znajduje się nieco starsza i mniejsza piramida. Jak widać, rozbudowywanie piramid było niemalże standardem w prekolumbijskim Meksyku. Głównym materiałem użytym do budowy był wapień, którego w okolicy było pod dostatkiem. Choć konstrukcja może się wydawać niewielka, to trzeba powiedzieć, że na płaskim jak stół Jukatanie robiła spore wrażenie, będąc prawdopodobnie najważniejszym punktem orientacyjnym w północnej części półwyspu.
fot.Jerome O. Kilmartin/domena publicznaW XIX w. Piramida Kukulkana wyglądała jak zarośnięty pagórek ze świątynią na szczycie. Dzięki renowacji dziś możemy podziwiać tę niezwykłą konstrukcję w pełnej krasie.
Kiedy ukończono budowę El Castillo, Chichen Itza znajdowała się u szczytu swojej potęgi, można wręcz powiedzieć, że była stolicą lokalnego imperium. Tutejsi Majowie utrzymywali nie do końca jasne, ale zażyłe relacje z położoną w Środkowym Meksyku Tulą. Prawdopodobnie od drugiej połowy XI w. zaczął się powolny upadek Chichen Itza, który trwał być może nawet do XIII w. Tak czy inaczej w XIX w., kiedy ruiny miasta stały się obiektem zainteresowania archeologów, Piramida Kukulkana wyglądała jak zarośnięty pagórek ze świątynią na szczycie. Dzięki – tym razem udanej – renowacji dziś możemy podziwiać tę niezwykłą konstrukcję w pełnej krasie.
Oczywiście trzy opisane w tekście piramidy to tylko przykłady, jak kreatywni i zorganizowani potrafili być mieszkańcy prekolumbijskiego Meksyku. Swoją Wielką Świątynię mieli też Aztekowie w Tenochtitlan, a jej resztki można dziś podziwiać w muzeum w samym sercu Miasta Meksyk. Mniejszą lub większą piramidę musiało mieć każde szanujące się miasto Majów z okresu klasycznego. Materiału dla badaczy i entuzjastów prekolumbijskich kultur na pewno więc nie zabraknie.
Polecamy video: Największa katastrofa w dziejach? Tak zginęli (prawie) wszyscy Amerykanie…
Bibliografia:
- Michael D. Coe, Rex Koontz, Mexico, from the Olmecs to the Aztecs, Thames & Hudson, 2013.
- Justyna Olko, Meksyk przed konkwistą, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2010.
- Linnea Wren, Cynthia Kristan-Graham, Travis Nygard, Kaylee Spencer (ed.), Landscapes of the Itza Archaeology and Art History at Chichen Itza and Neighboring Sites, The University Press of Florida, Gainesville, 2018.
- Lynn V. Foster, Handbook to Life in the Ancient Maya World, Facts On File, Inc., Nowy Jork 2002.
- George L. Cowgill, Ancient Teotihuacan. Early Urbanism in Central Mexico, Cambridge University Press, Nowy Jork, 2015.
KOMENTARZE
W tym momencie nie ma komentrzy.