Armia Czerwona była najgorzej żywionym wojskiem II wojny światowej. Nie istniały w niej regulaminy, racje czy porcje oprócz żelaznej porcji, którą było… coś.
W początkach wojny były to najczęściej kawałek chleba i słonina. Podstawową rację żywieniową stanowiły kilogram chleba i 150 gramów mięsa dziennie.
Wygłodzona armia
Tuż po zdradzieckim pakcie Ribbentrop–Mołotow i ataku na wschodnie tereny Polski Sowieci 30 listopada 1939 roku wkroczyli do Finlandii. Finowie próbowali walczyć, licząc na obietnice Francji. Armia fińska była świetnie uzbrojona, wyszkolona i wyposażona. Dodatkowo walczyła na znanym sobie terenie. W warunkach zimowych zadała wrogom duże straty, ale w końcu musiała odpuścić. Zawarto kompromisowy pokój.
W początkowej fazie wojny rosyjski żołnierz na pierwszej linii frontu żywił się tym, co znalazł w opuszczonych chałupach i przy poległych. Najczęściej były to suche skórki chleba, na pół spleśniałe pestki słonecznika, kaczany kukurydzy albo wygrzebane z ziemi korzenie i kłącza.
fot.N. Petrov and V. Temin/domena publicznaSowieci 30 listopada 1939 roku wkroczyli do Finlandii.
Już w lipcu 1941 roku wojska niemieckie dotarły na przedpola Leningradu. Hitler zrezygnował ze zdobycia miasta szturmem. Część wojska odesłał na Moskwę, a pozostałe szczelnie otoczyły miasto, żeby wziąć je głodem. Głodowali mieszkańcy Leningradu, ale także broniący miasta żołnierze. Brakowało mięsa, sucharów, mąki i wielu innych produktów. W niektórych dywizjach gotowano tylko kaszę, w innych brakowało soli. Zmniejszano racje żywnościowe. Niedobory dotyczyły również paszy dla koni. Wiele z nich padło, inne, wyczerpane, nie były w stanie przewozić ładunków. Z końmi nie było problemu – trafiły do garnków. Z miasta zniknęły także koty, psy i gołębie!
Manna z nieba
Podczas oblężenia, które trwało od 8 września 1941 roku do 27 stycznia 1944 roku, z głodu, wycieńczenia i chorób zmarło około 1,5 miliona cywili i żołnierzy. W tej sytuacji amerykańskie tuszonki były jak manna z nieba. Po podpisaniu w 1941 roku ustawy Lend-Lease ze Stanów Zjednoczonych i Kanady do ZSRR zaczęły napływać tysiące ton żywności. Dzięki tym dostawom aprowizacja wojska była lepsza niż w czasie pokoju. ZSRR otrzymał jedną piątą całej pomocy udzielonej przez USA państwom walczącym z hitlerowskim agresorem.
W ramach tej umowy do Związku Radzieckiego dostarczono czołgi, samochody, samoloty oraz tysiące ton materiałów wojennych. Ale legendarnym symbolem tej pomocy stała się zwykła konserwa mięsna – tuszonka. W sumie podczas wojny na front trafiło ponad 2 miliardy amerykańskich konserw mięsnych, co stanowiło 17% żywności konsumowanej przez Armię Czerwoną. Ta konserwa z mielonego wieprzowego mięsa stała się w niej jednym z podstawowych produktów spożywczych.
fot.mat. pras.
Tuszonka charakteryzowała się większą ilością tłuszczu i galarety niż w innych alianckich konserwach, co w polowych warunkach pozwalało podgrzać mięso w kociołku i zapobiegało jego przypaleniu. Odgrzewano ją z ugotowaną kaszą, makaronem lub ziemniakami. Najczęściej jednak we frontowych warunkach jedzono ją na zimno, z chlebem lub po prostu zajadano się samym mięsem. Rosjanie pożywiali się także amerykańskimi konserwami z wołowiny (corned-beef) oraz konserwą wieprzową, nazywaną przez żołnierzy „spam”. (…) Produkcję spamu rozpoczęła w latach 30. amerykańska firma Hormel Foods, a nazwa stanowiła zbitkę wyrazów spiced i ham. To od tego określenia, wykorzystanego w skeczu Monthy Pythona, powstała nazwa niechcianej wiadomości elektronicznej.
Czytaj też: Co jedli rzymscy legioniści?
Drugi front
W rosyjskiej wojskowej kuchni drugiej wojny światowej znalazły się też takie ciekawostki jak skondensowane zupy w wersji instant. W grudniu 1943 roku dziennik „Chicago Daily Tribune” informował, że produkowany dla Armii Czerwonej barszcz jest oparty na oryginalnej rosyjskiej recepturze. Najprawdopodobniej ten wojenny rarytas trafiał wyłącznie do oficerskich kubków i menażek, a ci pochłonęli go prawie 6,5 tysiąca ton.
W maju 1943 roku amerykańskie towary wojskowe pojawiły się na rosyjskim czarnym rynku, co ratowało rozpaczliwą sytuację aprowizacyjną mieszkańców dużych miast. Rosjanie nawet w tragicznych sytuacjach potrafili wykazać się poczuciem humoru i szybko zaczęto tuszonkę nazywać drugim frontem. Była to aluzja do niespełnionych, według Sowietów, obietnic utworzenia drugiego frontu. Ale sens był jasny – dają nam gulasz, ale to my musimy walczyć.
fot.Library of Congress /domena publicznaPracownice fabryki Kroger przygotowujące mielonki, które miały trafić do radzieckich żołnierzy za oceanem.
Natomiast żołnierze 1. i 2. Armii WP dla tuszonki ukuli nazwę „małpina”. Powstała ona w szeregach Błękitnej Armii generała Hallera. Konserwy mięsne, które wydawano żołnierzom, były bowiem produkowane w różnych miejscach, wieść niosła, że także we francuskiej kolonii – Madagaskarze. Ktoś pogłówkował i wyszedł mu taki ciąg skojarzeń: konserwa mięsna – mięso – Madagaskar – mięso na Madagaskarze – małpy. Ta slangowa nazwa przetrwała w polskim wojsku długo po wojnie, stając się obiegową nazwą każdej wojskowej konserwy mięsnej. Wypada dodać, że te konserwy wcale nie były produkowane na Madagaskarze, a z wyspą łączyła je tylko nazwa.
Choć w latach powojennych ze względów propagandowych w ZSRR starano się marginalizować skalę amerykańskich dostaw, unikając eksponowania w filmach amerykańskich samochodów czy samolotów, to tuszonka nie podlegała cenzurze i występowała w każdym obrazie. A że amerykańskie towary z Lend-Lease były zakorzenione w świadomości przeciętnego obywatela Związku Radzieckiego, słowo „tuszonka” przeszło do języka codziennego. Używano go m.in. w odniesieniu do załóg czołgów…
Wojenny zwierzyniec
Jedzenie z kotła było monotonne – kasza albo kartofle z tłuszczem, czasami kawałkami mięsa. Do tego czarna kawa i co tam wpadło w żołnierskie ręce. Jedzenie przygotowywali specjalnie przeszkoleni żołnierze. Szkolenie nie dotyczyło jednak dietetyki czy technologii żywienia ale… umiejętności korzystania z tego, co dało się pozyskać, z lasów, pól czy łąk. Pomocą służyła wydana przez Ministerstwo Obrony książka z informacjami o jadalnych ziołach, chwastach czy liściach oraz stosownymi przepisami na potrawy, których bazą były pospolite rośliny: szczaw, podagrycznik, rdest, dziki czosnek czy łopian. Jak pisze Witold Sabłowski, „chodziło o to, żeby kucharze nie czekali z założonymi rękami, aż przyjedzie zaopatrzenie, bo ono czasami się spóźniało, a czasami nie miało jak dojechać”.
Wraz ze zbliżaniem się do granic III Rzeszy rosyjskie wojskowe kolumny przybrały wręcz kuriozalny wygląd. Żołnierze, ciężko doświadczeni głodem, w ramach prywatnych reparacji wojennych nie tylko grabili ludność cywilną z zegarków, ale dbali także o zaopatrzenie kuchni polowych. Prawie każda jednostka prowadziła ze sobą małą fermę – ciągnięto na linię frontu krowy, kury, kaczki i co tam jeszcze potrafiło w miarę szybko się przemieszczać i dawało się łatwo i szybko skonsumować.
fot.RIA Novosti archive, image #46124 / Alexey Varfolomeev / CC-BY-SA 3.0Podstawową rację żywieniową stanowiły kilogram chleba i 150 gramów mięsa dziennie.
Świnie, jako niezdatne do regulaminowego maszerowania, ubijano na miejscu pozyskania. Przy każdym szpitalu polowym pasły się krowy, dające rannym pożywne mleko. Tylko wódkę (najczęściej spirytus) dostarczano w miarę regularnie i w przewidzianych porcjach, od 100 do 300 gramów dziennie. Najcenniejszym skarbem żołnierza była łyżka, którą starannie wylizywano i chowano w cholewie wojskowego buta. Powszechnie obszukiwano trupy poległych Niemców, w nadziei zdobycia niezbędników.
Jeden sztach za dwa ruble
Sowieckie wojsko jako jedyne nie miało plecaków czy chlebaków. Jako że kasze, makaron czy ziemniaki wydawano żołnierzom luzem, a o jakichkolwiek pojemnikach nie było mowy, zawinięte w szmatki produkty trzymano w worku-plecaku. Tłuszcz albo smalec owijano po prostu w papier lub kawałek płótna.
Podstawowym żołnierskim daniem był kulesz, czyli zupa z kaszy jaglanej z dodatkiem mięsa albo smalcu. Popularne były też barszcz, kapuśniak albo rozgotowana kasza gryczana z kawałkami mięsa. Puszka amerykańskiej wołowiny przypadała na trzech żołnierzy. Oficerowie otrzymywali też 40 gramów masła albo smalcu, 20 gramów ciastek i 50 gramów konserwy rybnej. To wszystko jedynie papierowy zapis.
fot.autor nieznany / domena publicznaPodstawowym żołnierskim daniem był kulesz, czyli zupa z kaszy jaglanej z dodatkiem mięsa albo smalcu.
Papierowy nie był natomiast zapis o generalskim stole, na którym pojawiały się wino i kiełbasy. Papieros, nieodłączny przyjaciel żołnierza, w Armii Czerwonej wyglądał inaczej niż w innych formacjach wojskowych. Rozdzielano sypki tytoń, czasami były do niego bibułki, najczęściej jednak kopciucha skręcano z gazety albo jakiegokolwiek papieru, który wpadł pod rękę. Na ulicach Moskwy palaczom oferowano jednego sztacha za dwa ruble.
Źródło:
Źródło ilustracji otwierającej tekst: domena publiczna; RIA Novosti archive, image #46124 / Alexey Varfolomeev / CC-BY-SA 3.0
KOMENTARZE (12)
Gdy czytam, że armia fińska podczas wojny zimowej była świętnie wyposażona i uzbrojona, to ogarnia mnie śmiech. Było wręcz odwrotnie, nikt nie chciał dostarczać im uzbrojenia, aby nie drażnić Rosjan. Sytuacja zmieniła się dopiero w 1941, gdy zostali doposażeni przez Niemców, żeby zaatakować ZSRR
Aha. Czyli dawali po tyłku Armii Czerwonej podczas wojny zimowej pewnie strzelając z łuków i katapult. . :) Reformy w armii fińskiej rozpoczęły się już w 1932 roku. Najwyraźniej o tym nie słyszałeś.
Tak,armia fińska podczas wojny zimowej była świetnie wyposażona i uzbrojona .Czyżbyś ukończył tylko przedszkole?
Finowie zawsze mieli alergie na ruskich więc starali się być ciągle przygotowani.Lepiej lub gorzej.A ich koktajle nazwane później koktajlami Mołotowa to był po prostu hicior.
W pierwszym zdaniu sąd oceniający – tak nie pisze się historii…
W pakcie Ribbentrop Mołotow nie było nic zdradzieckiego. Zarówno Niemcy jak i Rosja były naszymi wrogami i po prostu dogadali się ze sobą…
Cichaczem ,znaczy zdradziecko. O ile Hitler wymówił pakt o nieagresji to Stalin NIE
I dlatego właśnie armia czerwona /bolszewicka, stalinowska, leninowska, radziecka/ tak dziko, sadystycznie, zwięrzęco, namiętnie z upodobaniem: mordowała, zabijała, kradła, gwałciła, niszczyła… wszystko, wszędzie, zawsze.
Podprogowe działanie od swych władz naczelnych?!
Vide: 17 września 1939; PKWN 1944/1945… 1992; Czeczenia, Gruzja, Ukraina…
Wieczne, stałe i niezmienne – ludobójstwo, extrerminacja, holokaust…
AD 2024
Real Life
Patton ich kiedyś doskonale określił. To naród który nigdy nie powinien być określany jako cywilizowany i tak tez powinien być zawsze traktowany. Jako horda – “Problem w zrozumieniu Rosjanina jest taki, że nie bierzemy pod uwagę faktu że on nie jest Europejczykiem, ale Azjatą i dlatego myśli pokrętnie. My nie możemy zrozumieć Rosjanina bardziej niż Chińczyka czy Japończyka i od kiedy mam z nimi do czynienia, nie miałem żadnego szczególnego pożądania zrozumienia ich poza obliczeniami jak dużo ołowiu lub stali trzeba zużyć, aby ich zabić. W dodatku, poza innymi cechami charakterystycznymi dla Azjatów, Rosjanie nie mają szacunku dla ludzkiego życia i są sukinsynami, barbarzyńcami i pijakami.
Ta wojna zakończyła się dokładnie tam, gdzie się zaczęła. Na podwórku Hunów. (…) Ale na tym nie koniec. (…)To, co zrobili dzisiaj politycy w Waszyngtonie i Paryżu, podobni do ołowianych żołnierzyków, to historia, o której będziecie pisać przez jakiś czas. (…) Pozwolili nam wykopać w cholerę jednego gnoja, a jednocześnie zmusili, żebyśmy pomogli usadowić się następnemu, równie złemu albo jeszcze gorszemu niż tamten. (…) Wygraliśmy tylko szereg bitew, nie wojnę o pokój. (…)Będziemy potrzebowali nieustającej pomocy Wszechmogącego, jeśli mamy żyć na jednym świecie ze Stalinem i jego morderczymi zbirami.
Zastanawiam się, co powiedzą dzisiaj – ciągnął dalej – wiedząc, że po raz pierwszy od stuleci pozwoliliśmy siłom Czyngis-chana wejść do Europy Środkowej i Zachodniej. Zastanawiam się, jak się czują, wiedząc, że w naszych czasach nie będzie pokoju, a Amerykanie, także ci, którzy się dopiero urodzą, będą musieli walczyć z Rosjanami jutro albo za piętnaście czy dwadzieścia lat.
Dzisiaj powinniśmy powiedzieć Rosjanom, że mają iść w cholerę, zamiast ich słuchać, kiedy nam mówią, że mamy się cofnąć. To my powinniśmy im mówić, że jeśli im się nie podoba, niech idą w piz..u, i wydać im wojnę. Pokonaliśmy jednego wroga ludzkości, ale umocniliśmy drugiego, znaczenie gorszego, w którym jest więcej zła i zajadłości niż w pierwszym.
Niestety, niektórzy z naszych przywódców są po prostu cholernymi durniami i nie mają pojęcia o historii Rosji. Cholera, mam wątpliwości, czy wiedzieli chociaż tyle, że Rosja jeszcze niecałe sto lat temu zajmowała Finlandię, wyssała krew z Polski i zrobiła z Syberii więzienie dla własnego narodu. Wyobrażam sobie, jak szydził Stalin, kiedy uzyskał od nich wszystko podczas tych niby konferencji”
– zakończył George Patton.
Starzy/nowi Rosjanie/Rosja/KGB/FSB/GRU/ZSRR/NKWD, m.in. gdy się dorwali do kobiet /kimkolwiek były/ nieprzyjaciela to najpierw zaczynali od:
gwałty, pobicia, upokorzenia, maltretowania, zabójstwa, tortury etc.
Por.: Czeczenia, Gruzja, Ukraina;
kiedyś Rzeczpospolita /1772, 1793, 1795/;
kresy lata 30- te/NKWD/tzw. „operacja Polska „tow. J. Stalina/ZSRR,
17 IX 1939, 1944 – 1945 – PKWN/NKWD etc.
Real Life of Politik and War
@ PI Grembowicz absolutnie się z Tobą zgadzam. Ale problem widzę jeszcze głębiej. To był zawsze dziki naród, jeszcze za carów. Wystarczy wspomnieć rzeź warszawskiej Pragi 4 listopada 1794 r. A rewolucja w Rosji wybuchła dlatego, że carskie wojsko jak zwykle nie miało czego żreć i czym strzelać.
Dzieje Rosji są naznaczone zbrodniami, okrucieństwem i krwią. To dziki naród. Car, Stalin, Putin. To tylko kolejni oprawcy. Czas płynie, zmienia się tam ustrój z jednego na drugi, ale to tylko fikcja. Zawsze byli azjatycką dziczą i niczym więcej.
Rosjanie to inny naród. Oni zawsze uznawali jedynie argument siły. Polacy zawsze byli dla nich za mądrzy . Nawet pokochali Stalina który nie był Rosjaninem. Dlaczego dzisiaj tęsknią za ZSRR? Bo wtedy byli silni, cały świat się bał. Teraz są niczym. Przegrywają nawet z Chinami. To ich boli.
Ich nie interesuje ilu zginie na wojnie.
Ważne jest zwycięstwo.
Ale Rosjankom pięknie pachną stopy.