Po czterech dekadach poszukiwań, przerwanych przez wojnę i międzynarodową batalię prawną, w Irańskim Muzeum Narodowym wystawiono zdobione, glazurowane cegły sprzed prawie 3 tysięcy lat. Ich historia jest niezwykła.
Cegły zdobią lwy i uskrzydlone krowy z ludzkimi głowami, konie i byki z kozim rogiem, klęczący mężczyźni i kobiety oraz inne mitologiczne postacie. Dzieła te zostały stworzone przez Mannejczyków, którzy żyli w północno-zachodnim Iranie w pierwszym tysiącleciu przed naszą erą.
Na 51 kwadratowych cegłach namalowano szkliwioną powłokę na czarnym, brązowym, jasnoniebieskim, żółtym lub białym tle. Według archeologa Youssefa Hassanzadeha ich odkrycie i późniejsza historia jest „serią niesamowitych przygód”. Warto zaznaczyć, że po znalezieniu zabytki trafiły na zachód.
Czytaj też: Kraj, w którym miłość może być przestępstwem. Jakie tajemnice skrywają irańskie kobiety?
Znalezione przez rolnika
Po rewolucji islamskiej w 1979 roku, w trakcie pracy rolnik Mirza Ali odkrył malowane, ceramiczne cegły. Były one używane do dekoracji świątyni w pobliżu jego wioski, w prowincji Azerbejdżan Zachodni.
– Ludzie plądrowali i sprzedawali glazurowane cegły, korzystając z braku kontroli rządowej – tak ich dalszy los opisuje wspomniany Hassanzadeh.
Sześć lat później, podczas wojny z Irakiem, władze irańskie dowiedziały się o znalezisku i wysłały do wioski grupę archeologów chronionych przez żołnierzy. Ci zaczęli kopać i zdążyli zarekwirować kilka cegieł. Na zabranie pozostałych zabrakło im czasu.
fot.Ondřej Žváček/CC BY 2.5W Irańskim Muzeum Narodowym wystawiono zdobione, glazurowane cegły sprzed prawie 3 tysięcy lat.
Skradzione antyki, poprzez przemytników, trafiły do prywatnych kolekcji i muzeów. I tu historia mogłaby się zakończyć, gdyby nie wydarzenia z 1991 roku.
Wtedy to British Museum dowiedziało się, że pewna irańska rodzina zaoferowała sprzedaż zestawu glazurowanych cegieł w Chiasso, na granicy włosko-szwajcarskiej. Muzeum wysłało swojego kuratora Johna Curtisa, aby zakupił kolekcję.
– Curtis zorientował się jednak, że cegły pochodzą z Azerbejdżanu Zachodniego i doradził Muzeum Brytyjskiemu i innym muzeom europejskim, by nie kupowały kolekcji, ponieważ jest ona unikatowa Zaznaczył też, że nie wolno jej dzielić i powinna wrócić do kraju pochodzenia – doprecyzował Hassanzadeh.
Właściciele cegieł byli innego zdania. Ich postawa, a także późniejsze działania przedstawicieli Irańskiego Muzeum Narodowego sprawiły, że spór o własność musiał rozstrzygnąć sąd.
W 2008 roku szwajcarska policja, do czasu wyjaśnienia, zarekwirowała przedmioty. Francuski archeolog Remy Boucharlat, który prowadził wykopaliska w Iranie, potwierdził „tożsamość” kolekcji. Do gry włączyli się nawet irańscy dyplomaci, których naciski miały pomóc w powrocie antyków do kraju.
– W końcu, 20 grudnia 2020 roku, kolekcja wróciła do nas – powiedział Jebrael Nokandeh, kurator Muzeum Narodowego.
Inne, odzyskane pamiątki
Zdobione cegły to nie jedyne irańskie zabytki, które najpierw wywieziono lub sprzedano, a później zwrócono. Inna ciągnąca się saga prawna zakończyła się w październiku 2019 roku, kiedy Muzeum Narodowe otworzyło wystawę około 300 glinianych tabliczek z pismem klinowym, zwróconych ze Stanów Zjednoczonych. Wiele innych artefaktów również powróciło, ale z dużo mniejszą liczbą komplikacji.
fot.Atta Kenare/AFPArtefakty znajdowały się w szwajcarskim banku od dziesięcioleci, ale teraz, po bitwie prawnej wróciły do Teheranu
Wspomniany wcześniej Nokandeh, który jest również archeologiem, zdradził też, że pewien potomek Francuza, który mieszkał w Iranie podczas II wojny światowej, zwrócił się w zeszłym roku do irańskiego doradcy ds. kultury w Paryżu, mówiąc, że „ma kolekcję irańskich antyków”.
– Nie znamy szczegółów i nie wiemy, w jakich obszarach ów mężczyzna pracował, jak je zbierał i w jakich warunkach je przechowywał – dodaje.
Wiadomo, że członek jego rodziny – inżynier i iranolog Goblot – mieszkał w Iranie podczas II wojny światowej i był przedstawicielem rządu Wolnej Francji.
– Prawdopodobnie odwiedzał irańskie stanowiska archeologiczne i zbierał przedmioty, aby zabrać je do swojej ojczyzny – mówi Nokandeh.
Te 29 eksponatów, pochodzących z epoki brązu jest obecnie wystawionych w muzeum. Irańczycy nadal prowadzą poszukiwania, rozrzuconych po świecie przedmiotów i dzieł swoich przodków.
Czytaj też: Nie tylko Polacy kłócą się o muzea. Gdzie jeszcze pamięć stała się sprawą polityczną?
Źródła:
- https://phys.org/news/2022-04-iran-recover-stolen-antiquities.html [dostęp 20.04.2022 r.]
- https://www.voanews.com/a/iran-fights-to-recover-stolen-antiquities/6535803.html [dostęp 20.04.2022 r.]
- https://irannationalmuseum.ir/
KOMENTARZE
W tym momencie nie ma komentrzy.