Marek Tulliusz Cyceron był rzymskim mówcą, mężem stanu, prawnikiem i filozofem. Urodził się 3 stycznia 106 roku p.n.e. w Arpinum, położonym około 100 km od Rzymu. W 97 roku p.n.e. przeniósł się do Rzymu, gdzie zdobywał wykształcenie z zakresu prawa, filozofii oraz wymowy. W 80 roku p.n.e. zadebiutował jako mówca. Na początku lat 70. p.n.e. odbył podróż po Azji Mniejszej, a po powrocie do Rzymu w 77 roku p.n.e. w 70 roku p.n.e. został senatorem i edylem. W tym samym roku wygłosił słynne mowy przeciwko Werresowi.

W 63 roku p.n.e. Cyceron został konsulem. Wówczas wygłosił swoją najsłynniejszą mowę przeciwko Katylinie, odkrywając spisek i doprowadzając do skazania winnych, co było niezgodne z obowiązującym w Rzymie prawem. Na początku lat 50. p.n.e. padł ofiarą ataków swoich wrogów i wybrał dobrowolne wygnanie, które spędził w Macedonii. Do polityki i senatu powrócił w 57 roku p.n.e., a pod koniec lat 50. p.n.e. pełnił funkcję prokonsula w Cylicji.

fot.Augurmm / CC BY-SA 4.0

Replika rzeźby w marmurze z I wieku. Muzeum Kapitolińskie, Rzym.

W międzyczasie w Rzymie doszło do konfliktu pomiędzy Cezarem a Pompejuszem. Cyceron stanął po stronie Pompejusza, którego uważał za obrońcę republiki. Po zwycięstwie Cezara jego pozycja polityczna uległa osłabieniu, jednakże Cezar zdecydował się go ułaskawić.

Po śmierci Cezara w 44 roku p.n.e. Cyceron objął przywództwo w obozie republikańskim w Senacie. Jego konflikt z Markiem Antoniuszem przybrał na sile, co miało dla niego tragiczne konsekwencje. W 43 roku p.n.e. Antoniusz rozkazał zamordować Cycerona, co miało miejsce 7 grudnia tego samego roku.

Cyceron zapisał się w historii przede wszystkim jako wielki mówca, choć jego związek z filozofią również był znaczący. W młodości stykał się z filozofami stoickimi, takimi jak Diodotus, oraz epikurejczykami, jak Fajdros i Zenon z Sidonu. W Rzymie był uczniem Filona z Laryssy, który kierował Akademią Platońską. Pod koniec życia, kiedy ograniczał swoją aktywność polityczną, skupił się na pisaniu, czego efektem były takie dzieła jak „De re publica” (O państwie), „De legibus” (O prawach), „Orator” (Mówca) oraz „De optimo genere oratorum” (O najlepszym rodzaju mówcy).

Jego wkład w filozofię nie jest oceniany tak wysoko jak jego umiejętności oratorskie, ale uznawany jest za popularyzatora filozofii. Jego największym osiągnięciem było opracowanie terminologii filozoficznej w języku łacińskim. W swoich rozważaniach koncentrował się głównie na filozofii praktycznej i kwestii szczęścia, które według niego można osiągnąć poprzez cnotę, doskonaląc ludzką naturę.

Mimo jego osiągnięć filozoficznych to zdolności oratorskie zapewniły mu miejsce w historii. Uznawany jest za największego mówcę starożytnego Rzymu. Biegły w retoryce, potrafił doskonale posługiwać się wszystkimi stylami retorycznymi, a jego sposób budowania zdań i klarowność wypowiedzi wzbudzały powszechny zachwyt. Do dziś przetrwało około 60 jego mów, zarówno politycznych, jak i sądowych.

Więcej o czasach Cycerona