Pochodzenie Lenina od lat budzi kontrowersje. Kim naprawdę był ojciec rewolucji – Rosjaninem o chłopskich korzeniach czy potomkiem żydowskiego lekarza?
Wokół osoby Lenina narosło wiele mitów i legend. Część z nich wymazała zbrodnie, których pierwszy przywódca Radzieckiej Rosji się dopuścił. Inne uprościły i uspójniły jego poglądy oraz cele, by bardziej pasowały do propagandy szerzonej później przez Stalina. Włodzimierz Lenin miał być niczym ten dobry wujaszek, który wyzwolił rosyjską klasę robotniczą, przynosząc jej rozwój i dobrobyt.
Była jeszcze inna kwestia – dotycząca jego problematycznego pochodzenia. Musimy pamiętać o jednej ważnej rzeczy – Imperium Rosyjskie, w którym urodził się Lenin, było niezwykle zróżnicowanym etnicznie państwem. Mieszały się w nim rasy, wyznania i grupy etniczne. I patrząc na zdjęcia Lenina, trudno jest uwierzyć, że patrzy się na czystej krwi Rosjanina. A taką legendę głoszono.
Jakie zatem było prawdziwe pochodzenie pierwszego wodza Radzieckiej Rosji?
Przeczytaj także: Lenin pod Wawelem i w cieniu Tatr. Polski epizod wodza rewolucji
Szlachecki mieszczanin
Zacznijmy od tej mniej problematycznej części rodziny przywódcy rewolucji, czyli ojca. Lenin przyszedł na świat jako Włodzimierz Iljicz Uljanow w kwietniu 1870 roku w Symbirsku. Był trzecim z siedmiorga dzieci Mariji i Ilji Nikołajewicza Uljanowów.
Ojciec pochodził z Astrachania i był bardzo pobożną osobą, dobrze odnajdującą się w prawosławnych wartościach. Jego ojciec otrzymał wolność od właściciela ziemskiego i rozpoczął karierę portowego krawca. Ożenił się z Anną Aleksiejewną Smirnową, mieszczanką w połowie Rosjanką, a w połowie Kałmuczką. To właśnie jej mongolskie rysy można dostrzec zarówno w twarzy ojca Lenina, jak i u samego wodza rewolucji.
Ilja zaliczał się już do wąskiego grona mieszczańskiej inteligencji. Ukończył Uniwersytet Kazański na wydziale matematyki i fizyki, po czym rozpoczął karierę nauczyciela w Instytucie Szlacheckim w Penzie. W następnych latach stopniowo piął się po szczeblach kariery, zostając inspektorem szkół ludowych w guberni symbirskiej, a potem ich dyrektorem. Był bardzo oddany swojej pracy. Sprawował pieczę nad rządowym programem modernizacji szkolnictwa w regionie, przyczyniając się do powstania prawie 450 szkół.
fot.domena publicznaMatka Lenina miała problematyczne korzenie
Za swoją pracę został awansowany do rangi czynnego radcy stanu, a co za tym idzie – otrzymał dziedziczne przywileje szlacheckie i odznaczenie Orderu Świętego Włodzimierza III klasy. Nie dziwi zatem fakt, iż był monarchistą, jednak o liberalno-konserwatywnych poglądach.
Swojej rodzinie Uljanow zapewnił wygodne życie. Choć nie żyli w splendorze, to nie brakowało im niczego. Wszystkie dzieci otrzymały staranną edukację i były zachęcane do zdobywania wiedzy. Kochały czytać, jak również grać w szachy i spędzać wspólnie czas. Można śmiało powiedzieć, że dzieciństwo Lenina było wolne od trosk. Stan ten zawdzięczał zarówno ojcu, jak i matce, którą niezwykle kochał oraz szanował.
To jednak jej pochodzenie w oczach późniejszych władz było problematycznym elementem życiorysu Włodzimierza.
Przeczytaj także: Miłosny trójkąt Lenina
Matka o luterańskich korzeniach, ale czy tylko?
Marija Aleksandrowna Uljanowa niewątpliwie była ciekawą kobietą. Urodziła się w Sankt Petersburgu jako jedna z sześciorga dzieci zamożnego lekarza Aleksandra Dmitrijewicza Błank i jego żony Anny Iwanowny z domu Groschop. Dziewczynka miała niezwykłe szczęście, gdyż zadbano o jej odpowiednią edukację i rozwój zawodowy. Świetnie znała język niemiecki, francuski i angielski, jak również literaturę rosyjską oraz zachodnią. W 1863 roku zdała egzamin eksternistyczny, który pozwolił jej na podjęcie pracy nauczycielki w szkole podstawowej. Po ślubie z Ilją jednak poświęciła się wychowywaniu dzieci i zarządzaniu domowym gospodarstwem.
Czy zatem to jej inteligenckie korzenie były źle postrzegane przez komunistyczne władze? Nie.
fot.domena publicznaRodzina Uljanowów, 1879 rok
Matka Mariji miała niemiecko-szwedzkie pochodzenie, a jej matka dodatkowo była luteranką. Już to nie wyglądało dobrze na kartach historii pisanych przez późniejszą radziecką propagandę. Jednak nie było to „najgorsze” odkrycie. Problem stanowił jej ojciec. Według jednych relacji miał być potomkiem niemieckich osadników zaproszonych do Rosji przez carycę Katarzynę II. Według innych zaś… Żydem z Żytomierza. Choć takim nie do końca.
Doktor Aleksandr Dmitrijewicz Błank przyszedł na świat jako Izrael Moisiejewicz. Jak jednak czas pokazał ani on, ani jego brat, ani również ich ojciec z judaizmem silnie związani być nie mogli, gdyż ostatecznie przeszli na chrześcijaństwo. I w takiej też wierze wychowywali swoje potomstwo.
Mściwy rewolucjonista
Sam Lenin nie przykładał zbyt dużej wagi do swoich korzeni. Można stwierdzić, że w stosunku do siebie miał odczucia kosmopolityczne, ale Rosja była mu ojczyzną. Nic zresztą dziwnego – wyrastał w wielokulturowej rodzinie, która świetnie odzwierciedlała różnorodność Imperium Rosyjskiego. Zapewniono mu również świetne warunki edukacyjne, które zaprowadziły go na studia prawnicze, choć w samym zawodzie długo nie pracował. W ogóle Lenin w życiu za bardzo się nie napracował.
Był raczej wolnomyślicielem. Lubił dużo czytać i szybko zafascynowały go myśli socjalistyczne. Polityka jednak budziła niepokój w jego matce. Jak czas pokazał – słusznie. To ona zaprowadziła na szubienicę starszego brata Lenina, Aleksandra. Powód? Próba przeprowadzenia zamachu na cara Aleksandra III. Był to ten sam zamach, w który zamieszani byli Bronisław i Józef Piłsudscy. To jednak Aleksandr znalazł się w gronie piątki młodych rewolucjonistów skazanych na śmierć za to wydarzenie.
fot.domena publicznaAleksandr znalazł się w gronie piątki młodych rewolucjonistów skazanych na śmierć
Wielu historyków uważa, że to właśnie egzekucja brata związała Lenina emocjonalnie z rewolucją. Aleksandr stanowił dla niego wzór w młodszych latach. Widział również rozpacz matki, mierzącej się ze stratą najstarszego syna. Dlatego wielu badaczy twierdzi, iż późniejsze zaangażowanie Lenina w rewolucję nie było związane z troską o los robotników, ale stanowiło osobistą wendetę. Chciał zdobyć władzę i zemścić się, z czego też miała wynikać jego brutalność oraz bezkompromisowość.
Przeczytaj także: Największe zbrodnie Lenina
Lenin – 100% Rosjanin
Wracając jednak do głównego tematu – dlaczego żydowskie korzenie Lenina nie były dobrze postrzegane przez radzieckie władze? Przecież bolszewicy w swoich założeniach zwalczali antysemityzm. Ba! Lenin nie był jedynym rewolucjonistą o żydowskich korzeniach. Wystarczy wymienić innych jego kompanów, do których zaliczali się Lew Kamieniew (a raczej Rozenfeld), Grigorij Zinowjew (Hersz Radomylski), Lew Trocki (Bronstein) czy Karol Radek (Sobelsohn). I tu właśnie leżał problem – czerwona rewolucja w oczach Stalina zaczynała być zbyt „żydowska”. Komunizm zaś miał być wyzwolony od religii oraz… drobnych przedsiębiorców.
Badania na temat pochodzenia Lenina po jego śmierci przeprowadziła jego siostra, Anna, współtwórczyni Instytutu Lenina. Jej wyniki zostały przez władze utajnione. Według radzieckiej propagandy wódz był stuprocentowym Rosjaninem o chłopskich korzeniach, któremu na sercu leżała wyłącznie poprawa życia klasy robotniczej i chłopów.
Bibliografia
- Macht C., Spowiedź Lenina. Szczera rozmowa z czerwonym zbrodniarzem, Bellona, 2025.
- Czyżewski M., Włodzimierz Lenin. Drobnomieszczański rewolucjonista, żądny krwi urzędnik, polskieradio24.pl, 23.09.2025 / dostęp: 24.10.2025
- Towarzysz Lenin był Żydem?, rp.pl, 01.06.2011 / dostęp: 24.10.2025
- Jakie było pochodzenie klasowe i etniczne Włodzimierza Ilicza Lenina? Chory mózg rewolucji, Międzywojnie, youtube.com, 14.01.2024 / dostęp: 24.10.2025
KOMENTARZE
W tym momencie nie ma komentrzy.