Najsłynniejsze budowle USA

Inspiracją do napisania artykułu jest program emitowany na Polsat Viasat History „Jak inżynieria zmieniała świat”. Premiera we wtorek 9 lipca o 21:00

Góra Rushmore. Co cztery głowy, to nie jedna

Góra Rushmore, nazwana tak na cześć prawnika Charlesa E. Rushmore’a w 1885 roku, znajduje się w Black Hills w hrabstwie Pennington na zachodzie Dakoty Południowej. W pierwszej połowie XX wieku postanowiono tam umieścić niezwykłe posągi: wysokie na 18 metrów głowy prezydentów USA. Patrząc od lewej, są to: George Washington, Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt oraz Abraham Lincoln. Ich oficjalna „zbiorcza” nazwa brzmi Mount Rushmore National Memorial.

Autorem pomysłu był historyk Doane Robinson, a głównym twórcą oryginalnych monumentów – rzeźbiarz Gutzon Borglum, który w tamtym czasie pracował nad głową generała Konfederacji Roberta E. Lee w okolicach Atlanty. Wyboru lokalizacji dokonał w 1925 roku. Ale sam swoim dłutem niewiele by tu zdziałał. W realizację tego epokowego projektu zaangażowanych było aż ok. 400 rzeźbiarzy i robotników. Konieczne było wykorzystanie ciężkiego sprzętu oraz materiałów wybuchowych.

fot.Thomas Wolf / CC BY-SA 3.0

Czterech prezydentów (od lewej): George Washington, Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt i Abraham Lincoln

Prace przy memoriale trwały 14 lat – od 1927 do 1941 roku. Pochłonęły około miliona dolarów, przy czym większość środków pochodziła z budżetu federalnego, a pozostała część od prywatnych darczyńców. Powstaniu tego symbolu amerykańskiej demokracji i wolności towarzyszyły też kontrowersje dotyczące praw Indian do terenu, na którym znajduje się Góra Rushmore. Co ciekawe, z perspektywy Borgluma projekt… nie został ukończony. W pierwotnej wersji planował on bowiem rzeźby prezydentów o wysokości aż ponad 120 metrów, od czubka głowy do pasa.

Statua Wolności. Puzzle 3D

Wyobraźmy sobie gigantyczne trójwymiarowe puzzle, które wieziemy przez Atlantyk. Mniej więcej w ten sposób powstała słynna nowojorska Statua Wolności. A to dlatego, że nie tworzono jej od podstaw w Stanach Zjednoczonych, ale we Francji. Była bowiem prezentem narodu francuskiego dla amerykańskiego na stulecie uchwalenia Deklaracji Niepodległości. Jednocześnie upamiętniała sojusz tych państw jeszcze z czasów wojny o niepodległość USA. Autorem projektu był Frédéric Auguste Bartholdi, a konstruktorem słynny Gustave Eiffel.

fot.Jack Boucher / domena publiczna

Statua Wolności, gwiaździsty fort Wood i Liberty Island

Skąd inspiracja? „Wolność” w nazwie statui pojawia się nieprzypadkowo. Autor projektu zaczerpnął pomysł z obrazu Eugene’a Delacroixa Wolność wiodąca lud na barykady. Statuę Wolności budowano w latach 1884–1886, licząc od wytworzenia jej elementów we Francji do jej zmontowania i odsłonięcia w USA.

O co natomiast chodzi z puzzlami? Cóż, trudno oczekiwać, by coś tak dużego dało się ot tak przetransportować jednym statkiem. Statua została wysłana do USA w 350 częściach, które połączono już na miejscu. 28 października 1886 roku odsłonił ją prezydent Grover Cleveland, a w roku 1984 wpisano ją na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Polecamy artykuł: Historia wieży Eiffla

Golden Gate Bridge. Złoty Most Samobójców

Przenieśmy się na zachodnie wybrzeże USA, gdzie znajduje się bodaj najsłynniejszy amerykański most. Mowa oczywiście o Golden Gate Bridge w San Francisco. Jest to „dziecko” Josepha B. Straussa, który już w 1921 roku zaproponował jego wybudowanie, a później został głównym inżynierem.

Koncepcja wiszącego mostu została Straussowi zaproponowana w 1925 roku przez Leona S. Moisseiffa. W prace nad projektem zaangażowany był również profesor Charles A. Ellis, pracownik Strauss Bascula Bridge Company. Wkład Ellisa był znaczący, ale ze względu na osobiste animozje jego nazwisko nie znalazło się na pamiątkowej tablicy budowniczych mostu, umieszczonej na południowym pylonie. Golden Gate Bridge powstawał w latach 1933–1937. Jego całkowita długość to około 2 km, a samego przęsła głównego – 1280 m. Już w latach 70. z powodu korozji trzeba było wymienić wszystkie liny wieszakowe.

fot.Jack Boucher / CC BY-SA 3.0

Most Golden Gate z San Francisco

Z funkcjonowaniem tego mostu związana jest szokująca ciekawostka. Golden Gate nazywa się również Mostem Samobójców. Od 1937 do 2014 roku skoczyło z niego ponad 1400 osób. Nie powstrzymały ich patrole ani specjalne telefony łączące z linią interwencji kryzysowej.  W końcu zadecydowano o montażu siatki bezpieczeństwa, która miała ratować desperatów (skok z tej wysokości do wody niemal zawsze jest śmiertelny). Pojawiały się wówczas głosy sprzeciwu, że zabezpieczenia będą ingerować w wizerunek obiektu. Ostatecznie jednak powstały. Instalację zakończono w styczniu tego roku.

One World Trade Center. Feniks z popiołów

11 września 2001 roku w słynne nowojorskie Twin Towers uderzyły dwa samoloty pilotowane przez zamachowców z Al-Kaidy, poważnie uszkadzając konstrukcję obu wież, co w konsekwencji doprowadziło do ich zawalenia się. Bliźniacze budynki wchodzące w skład pierwotnego World Trade Center przestały istnieć.

W wyniku ataku terrorystycznego zginęło prawie 3000 osób. Rok później przy pomocy potężnych reflektorów lotniczych dwoma słupami światła uczczono ich pamięć. Zgodnie z sugestią rodzin ofiar nazwano tę iluminację Tribute of Light. Później postanowiono, że w miejscu zniszczonych wież powinny stanąć nowe budynki. Konkurs na zagospodarowanie terenu rozpisano w 2003 roku. Wyłoniono koncepcję nowego One World Trade Center, nazywanego Wieżą Wolności.

fot.Pedro Szekely / CC BY-SA 2.0

One World Trade Center (2017)

Autorem pierwszej koncepcji był żydowski architekt polskiego pochodzenia, Daniel Libeskind. Okazało się jednak, że jego projekt miał wady i został odrzucony przez nowojorską policję ze względu na zbyt słabą odporność na eksplozje. Prace nad OWTC przejął wówczas David Childs. W lipcu 2004 roku wmurowano kamień węgielny z napisem: „Na cześć i ku pamięci tych, którzy stracili życie 11 września 2001 roku, jako hołd dla trwałego ducha wolności”. Budowę rozpoczęto w kwietniu 2006 roku, a zakończono w listopadzie 2014 roku. One World Trade Center ma 541 metrów wysokości i jest najwyższym budynkiem w Stanach Zjednoczonych.

Polecamy artykuł: Najwyższe budowle w historii [GALERIA]

Biały Dom: Rezydencja o wielu wcieleniach

W tym zestawieniu nie sposób nie wspomnieć o najbardziej charakterystycznym budynku w Waszyngtonie – Białym Domu. Mieszkali tam wszyscy amerykańscy prezydenci z wyjątkiem pierwszego: George’a Washingtona. Z prostego powodu – za jego prezydentury budowla miała dopiero powstać. Co ciekawe, chciał on, by prezydencka rezydencja została wzniesiona na podstawie projektu francuskiego architekta Pierre’a Charlesa L’Enfanta. Uznano jednak, że koncepcja jest za zbyt okazała dla młodej republiki. W 1792 roku rozpisano więc konkurs, który wygrał Irlandczyk James Hoban.

Washington skończył drugą kadencję w 1797 roku. Nie zamierzał po raz trzeci ubiegać się o stanowisko. Zastąpił go dotychczasowy wiceprezydent John Adams. To właśnie on w czerwcu 1800 roku miał przenieść się do nowej stolicy USA (do czego zobowiązywało go prawo) i zostać pierwszym lokatorem Białego Domu. Problem w tym, że budynek nie był jeszcze gotowy. Adams zamieszkał więc w rezydencji, w której brakowało schodów prowadzących na drugie piętro.

fot.Cezary p / CC BY-SA 4.0

Biały Dom od strony południowej

W 1814 roku, podczas wojny amerykańsko-brytyjskiej, Biały Dom został spalony. Budynek odbudowano, a w trakcie renowacji dodano zewnętrzne portyki. Prezydencka rezydencja przeszła też gruntowny remont po pożarze, który wybuchł w 1929 roku, za prezydentury Herberta Hoovera. Kolejne prace przeprowadzono w latach urzędowania Harry’ego Trumana. Ze względu na zły stan techniczny inżynierowie stwierdzili wówczas, że budynek grozi zawaleniem. Biały Dom ponownie oddano do użytku w roku 1952.

Inspiracją do napisania artykułu jest program emitowany na Polsat Viasat History „Jak inżynieria zmieniała świat”. Premiera we wtorek 9 lipca o 21:00

Bibliografia:

1. H. Bieluk, Kamienie milowe w historii Białego Domu, „Bialostockie Teki Historyczne”, tom 7/2009.
2. K. Dąbrowiecki, Magiczny most Golden Gate, „Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne”, styczeń-luty 2009.
3. K. Dąbrowiecki, Modernizacja mostu Golden Gate, „Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne”, nr 2/2024.
4. M. Dyrda, Statystyczny samobójca, „Puls UM”, nr 191/2018.
5. H. Golasz-Szołomicka, J. Szołomicki, Wieżowiec One World Trade Center w Nowym Jorku – współczesny ekologiczny biurowiec o hybrydowej konstrukcji, „Budownictwo i Architektura”, nr 17/2018.
6. A. Jasiński, Nowy Jork – dwanaście lat po zamachu z 11 września, „Przestrzeń i Forma”, nr 22/2014.
7. S. Koehler, Mount Rushmore, Encyclopaedia Britannica Inc. 2013.
8. M. Krucińska, Stany Zjednoczone Ameryki – barwna historia wolności, „Człowiek i dokumenty”, nr 70/2023.
9. Most Golden Gate – zabezpieczenia ze stalowej siatki, „Przegląd Mostowy”, nr 3/2014.
10. H. F. Senie, Monumental Controversies: Mount Rushmore, Four Presidents, and the Quest for National Unity, University of Nebraska Press, Lincoln 2023.