Zaginione groby i wędrujące trumny Romanowów

Romanowowie zaczęli tracić poczucie bezpieczeństwa od razu po abdykacji Mikołaja II, która miała miejsce 15 (2) marca 1917 roku. Gdy tylko pojawiali się na ulicach Petersburga lub innego rosyjskiego miasta, w ich kierunku leciały obelgi i groźby. Wielka księżna Maria Pawłowna, kuzynka Mikołaja II, która pracowała jako szeregowa pielęgniarka w szpitalu wojskowym, była zmuszona opuścić placówkę z powodu niechęci współpracowników.

fot. Bundesarchiv, Bild 183-R03964 / CC-BY-SA 3.0

Car Mikołaj II z rodziną. Od lewej, Olga, Maria, żona Aleksandra Fiodorowna, Anastazja, Aleksiej i Tatiana

Niektórzy członkowie rodziny panującej opuścili Piotrogród w obawie o własne życie. Część jednak pozostała, ponieważ nie chciała uciekać. A wśród nich młodszy brat Mikołaja II – 39-letni wielki książę Michał.

Z Gatczyny do Permu

W czasie I wojny światowej wielki książę objął dowództwo nad tzw. „Dziką” dywizją składającą się z przedstawicieli rdzennych narodów Kaukazu. Bardzo szybko zyskał szacunek, a nawet podziw swoich podwładnych, gdyż nie ukrywał się w bezpiecznym sztabie, a znajdował się blisko swych żołnierzy. Poza tym Michał szanował kaukaskie obyczaje, co jeszcze bardziej zbliżyło go do wojaków z „Dzikiej” dywizji, którzy nadali mu przydomek „dżygit Misza”.

W 1915 r. wielki książę otrzymał najwyższą nagrodę Imperium – Order św. Jerzego, bo – jak napisano w uzasadnieniu – „ przebywając pod nieustannym ogniem przeciwnika i narażając na niebezpieczeństwo własne życie, stał się on przykładem męstwa i odwagi dla swojego oddziału, tym samym inspirując żołnierzy do dalszej walki”. Na początku 1917 r. lekarze wysłali wielkiego księcia na krótki urlop z powodu wrzodów żołądka.

fot.Domena publiczna

Michał II Aleksandrowicz Romanow

Michał przyjechał do Gatczyny. Wkrótce Mikołaj II abdykował w imieniu własnym oraz syna, przekazując władzę bratu. Michał jednak nie przyjął korony, twierdząc, że sposób sprawowania władzy w Rosji ma ustalić Zgromadzenie Konstytucyjne. Wielki książę wycofał się do swojego majątku w Gatczynie, gdzie wraz z żoną i synem prowadził proste wiejskie życie.

Latem 1917 r. znalazł się w areszcie domowym. Po objęciu władzy przez bolszewików zesłano go do miasta Perm na Uralu i zakwaterowano w luksusowym hotelu. Razem z Michałem na zsyłkę udał się jego sekretarz nazwiskiem Johnson.

W noc z 12 na 13 czerwca 1918 r. do pokoju wielkiego księcia weszli czekiści z nakazem aresztowania. Romanow oraz Johnson podporządkowali się i wsiedli do czekającego na nich powozu. Znalazłszy się poza granicami miasta, czekiści kazali aresztowanym wysiąść oraz iść w kierunku pobliskiego lasu. Właśnie wtedy oddano pierwszy – śmiertelny – strzał w kierunku Johnsona, następnie zastrzelono wielkiego księcia. Oprawcy przeszukali ciało Romanowa i przywłaszczyli m. in. jego zegarek, pierścień, buty i płaszcz.

Ciała Michała i jego sekretarza pogrzebano w lesie. Do dnia dzisiejszego – mimo intensywnych poszukiwań – nie udało się odnaleźć ich szczątków.

Kopalnia w Ałapajewsku

W tym samym czasie w uralskim mieście Ałapajewsk przebywała na zesłaniu kolejna grupa Romanowów. Jako pierwsi w kwietniu 1918 przybyli tam wielcy książęta Sergiusz Michajłowicz ze swoim sekretarzem, bracia Iwan, Igor i Konstanty (synowie poety Konstantego Romanowa) i książę Władimir Palej, kuzyn Mikołaja II.

Sergiusz Michajłowicz (49 l.) był generałem artylerii. W latach poprzedzających I wojnę światową zajmował się reformowaniem tego rodzaju wojsk.

Książę Iwan również służył w wojsku. Ożenił z księżniczką serbską Eleną, para miała dwójkę dzieci: 4-letniego wówczas Wsiewołoda i 3-letnią Ekatierinę.

Konstanty ( 27 l. ) był kapitanem Lejb Gwardii Izmajłowskiego Pułku, w czasie I wojny światowej odznaczono go Orderem św. Jerzego oraz bronią św. Jerzego.

Igor( 24 l.) ukończył Korpus Paziów, najbardziej prestiżową uczelnię Imperium, i wstąpił do Lejb-Gwardyjskiego Pułku Konnego. W sierpniu 1914 roku wyruszył front .

Władimir Palej (21 l.) również był oficerem, ale jego prawdziwym powołaniem była literatura – książę zdążył wydać kilka tomików poetyckich.

Elżbieta Fiodorowna Romanowa(1864–1918) W 1981 została kanonizowana przez Rosyjski Kościół Prawosławny poza granicami Rosji. W 1992 dokonała tego również Rosyjska Cerkiew Prawosławna

Wkrótce do mężczyzn dołączyły 53-letnia wielka księżna Elżbieta Fiodorowna i jej przyjaciółka – siostra zakonna Warwara. Elżbieta była rodzoną siostrą cesarzowej Aleksandry, wnuczką królowej Wiktorii i wdową po wujku Mikołaja II – Sergiuszu Aleksandrowiczu. Uważano ją za najpiękniejszą księżniczkę Europy, o jej rękę starał się nawet przyszły cesarz niemiecki Wilhelm II, lecz Elżbieta wybrała Rosjanina. Zakochany Sergiusz Aleksandrowicz prezentował jej najwspanialsze klejnoty i przepiękne suknie, małżonkowie mieszkali w pełnych przepychu pałacach.

Po tragicznej śmieci męża (zginął w wyniku zamachu w styczniu 1905 roku) Elżbieta wyprzedała cały swój majątek, założyła zakon św. św. Marty i Marii i stanęła na jego czele. Wspólnie z siostrami opiekowała się chorymi w swoim szpitalu; zapuszczała się w najuboższe dzielnice Moskwy, by nieść pomoc potrzebującym.

Po abdykacji Mikołaja II, Wilhelm II, który wciąż miał do niej słabość, proponował wielkiej księżnej pomoc w ucieczce z Rosji. Elżbieta odmówiła, twierdząc, że jej miejsce jest przy potrzebujących. Aresztowano ją w Niedzielę Wielkanocną roku 1918. Siostra Warwara postanowiła nie opuszczać przełożonej i dobrowolnie udała się z nią na zsyłkę.

18 lipca 1918 r. bolszewicy wywieźli więźniów poza miasto, wrzucili ich do szybu nieużywanej kopalni i dobili granatami.

Wędrujące trumny

Wkrótce do Ałapajewska weszli „biali” i ciała wydobyto na powierzchnię. Postanowiono wywieźć szczątki Romanowów do Chin w obawie o ich zbezczeszczenie przez bolszewików. Tego zadania podjął się prawosławny duchowny – batiuszka Serafin, który załadował 8 trumien do pociągu i wyruszył na Wschód.

Podróż po ogarniętej wojną domową Rosji trwała ponad rok, tuż przy granicy bolszewicy zaatakowali pociąg i przechwycili jedną trumnę, ale chińscy strażnicy pospieszyli Serafinowi na pomoc i odzyskali ją.

Ciała zamordowanych spoczęły w prawosławnej kaplicy tuż za północną bramą Pekinu. Po kilku miesiącach zdjęcia z pochówku opublikowane w magazynie „Sphere” zobaczyła siostra Elżbiety – księżna Wiktoria Mountbatten. Na jej prośbę batiuszka Serafin przywiózł trumny z ciałami Elżbiety i Warwary do Jerozolimy. Przed laty wielka księżna wyraziła życzenie, by zostać pochowaną w tamtejszej cerkwi św. Marii Magdaleny. Tak też się stało, szczątki Elżbiety spoczywają tam do dnia dzisiejszego.

Pozostałe ofiary z Ałapajewska nie zaznały spokoju nawet po śmierci. W roku 1957 ambasada radziecka zażądała od chińskich władz zburzenia prawosławnej kaplicy. Na jej miejscu zbudowano plac zabaw. Poszukiwania szczątków rozpoczęte przed kilkoma laty okazały się bezowocne.

Twierdza Piotra i Pawła

Czterech Romanowów więziono w Twierdzy Piotra i Pawła w Piotrogrodzie. Dymitr Konstantynowicz (59 l.) był kawalerzystą zakochanym w swoich koniach i nie uczestniczył w życiu politycznym.

Paweł Aleksandrowicz (58 l.) również nie odgrywał dużej politycznej roli i od lat cierpiał na gruźlicę.

fot.Domena publiczna

Mikołaj Michajłowicz Romanow (1859-1919)

Georgij Michajłowicz (57 l.) musiał wycofać się ze służby wojskowej z powodu urazu kolana i został kustoszem muzeum sztuki Aleksandra III.

Mikołaj Michajłowicz ( 59 l.) był autorem kilku dobrze przyjętych książek m.in. historii panowania Aleksandra I i biografii jego żony Elżbiety. Maksym Gorki usiłował uratować go przed śmiercią, lecz Lenin powiedział mu :” Rewolucja nie potrzebuje historyków”.

Mężczyźni zostali rozstrzelani 30 stycznia 1919 r na terenie Twierdzy Piotra i Pawła. Miejsce pochówku Romanowów pozostaje nieznane, bo oprawcy zniszczyli całą dokumentację dot. tej egzekucji. Przewodnicy wskazują jedynie domniemane miejsce kaźni.

Bibliografia:

1. Белякова З. Романовы: как это было.Москва, 2003
2. Gelardi J., Niezwykłe kobiety Romanowów. Warszawa, 2012
3. Skott. T. Romanowowie: wczoraj i dziś. Warszawa, 1994