fot.Brodero Matthisen/domena publiczna

Stefan Czarniecki (1599–1665), dowódca wojskowy, autor niekonwencjonalnej na swoje czasy strategii wojennej.

Stefan Czarniecki (1599–1665)

Dowódca wojskowy, hetman polny koronny. Syn ubogiego szlachcica; nie odbył zagranicznych studiów, zamiast tego przyłączył się do „lisowczyków” – oddziału utworzonego przez Aleksandra Józefa Lisowskiego. Walczył w wojnie trzyletniej, brał udział w bitwie pod Chocimiem w 1621 roku. Brał udział w kampaniach przeciwko Szwedom, Rosjanom, Tatarom oraz Kozakom pod zwierzchnictwem Stanisława Koniecpolskiego.

Zasłynął odwagą w 1637 roku, kiedy pod Kumiejkami dowodził szarżą na kozacki tabor. Czarniecki nabrał wówczas przekonania, że przy pomocy jazdy można na polu bitwy dokonać wszystkiego. Po tragicznej przegranej armii koronnej pod Batohem w 1652 roku jako jeden z ocalałych otrzymał godność oboźnego koronnego, a już rok później działał jako samodzielny przywódca. W roku 1653 został postrzelony, kiedy jako pierwszy wdarł się za palisady broniące Monasterzyska. Po tym incydencie medycy musieli zastąpić część podniebienia rannego metalową blaszką.

W 1655 roku pozostał wierny królowi Polski, choć wielu magnatów odwracało się od niego i przechodziło na stronę szwedzką. 3 stycznia 1656 roku Czarniecki został mianowany regimentarzem. Jan Chryzostom Pasek pisał na jego temat: „sam przed nami natarczywie skoczywszy, siekł, strzelał, narażał się nie jak hetman, ale jak prosty żołnierz”. Wielokrotnie zarzucano mu jednak, że nie zwraca uwagi na ponoszone w boju straty. Podczas licznych wojen nie okazywał litości ludności cywilnej, jego wojska dopuszczały się okrucieństw, paliły wsie i kościoły.

Czarniecki zasłynął z talentu do prowadzenia „wojny szarpanej”, polegającej na uciążliwym nękaniu przeciwnika szybkimi uderzeniami w chwilach, kiedy był najbardziej wrażliwy, ale potrafił również wygrać w walnej bitwie, czego dowiódł w 1660 roku pod Połonką i nad Basią przeciw Rosjanom. Za wzorową postawę podczas potopu szwedzkiego niemal został hetmanem koronnym. Po śmierci Lanckorońskiego, król Jan Kazimierz chciał wręczyć mu buławę, został jednak przegłosowany przez senatorów. Buławę hetmańską Czarniecki otrzymał później, w 1665 roku, kiedy tłumił bunt na Ukrainie, lecz był już wtedy u kresu sił i nie zdołał nacieszyć się tytułami. Zmarł w drodze do Warszawy, 16 lutego 1665 roku.

O tym gdzie krył się sekret sukcesów naszych największych wodzów przeczytacie w książce „Polscy bogowie wojny”.

Dowiedz się więcej o Stefanie Czarnieckim:

Najważniejsze bitwy Stefana Czarnieckiego: