fot.domena publicynaBolesław Chrobry według Marcello Bacciarelliego.
Bolesław I Chrobry (pierwszy król Polski)
Władca z dynastii Piastów, pierwszy król Polski. Syn Mieszka I i Dobrawy. Jeden z najbardziej wojowniczych monarchów w dziejach kraju i twórca rozległego, opartego na grabieży i podbojach mocarstwa. Prowadził wieloletnie konflikty z większością sąsiadów: z Niemcami o pograniczne Milsko oraz Łużyce, z Czechami o władzę nad ich państwem i o Morawy, a z Rusinami – o osadzenie na kijowskim tronie jeśli nie siebie, to przynajmniej własnego zięcia. Wdawał się też w słabo poświadczone źródłowo konflikty z Prusami i Węgrami.
Rządy rozpoczął w roku 992, ale w myśl postanowień ojca początkowo panował zapewne tylko nad jedną z dzielnic kraju. Dopiero w trzy lata później przegnał macochę Odę i trzech braci, a w swoich rękach zgromadził pełnię władzy. Wkrótce przybył tu także biskup praski Wojciech, który podczas krwawych wydarzeń przebywał w Rzymie. Nosił się on z zamiarem przeprowadzenia akcji misyjnej wśród pogan. Współdziałając z księciem polskim, zdecydował się wyruszyć do Prus, które sąsiadowały z państwem Piastów.
Pod eskortą wojów Bolesława dotarł Wojciech w 997 r. do Gdańska, a stamtąd już bez opieki zbrojnej do kraju Prusów, gdzie 23 kwietnia poniósł śmierć męczeńską. Władca polski Bolesław Chrobry, jak podają niektóre przekazy, wykupił ciało męczennika na wagę złota i złożył je w Gnieźnie, co dało początek kultowi tego świętego. Szybka kanonizacja św. Wojciecha pozwoliła na podjęcie starań o utworzenie w Polsce metropolii kościelnej. Już w 999 r. Stolica Apostolska wyraziła zgodę na powołanie arcybiskupstwa Świętego Wojciecha. Decyzja ta została potwierdzona na uroczystym zjeździe gnieźnieńskim w marcu 1000 r., na który przybył z pielgrzymką do grobu nowego świętego cesarz Otton III. Państwo Bolesława otrzymało więc samodzielną organizację kościelną (metropolię), której stolicą było Gniezno, a na pierwszego arcybiskupa powołano brata św. Wojciecha – Radzima-Gaudentego. Dodatkowo utworzono biskupstwa w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. W Poznaniu rezydował natomiast biskup Unger, dożywotnio niezależny od metropolity gnieźnieńskiego. Po jego śmierci diecezja poznańska miała być podporządkowana Gnieznu.
Cesarz Otton III podczas zjazdu gnieźnieńskiego przyozdobił głowę Bolesława swoim imperatorskim diademem. W polskiej tradycji kronikarskiej wydarzenie to – niesłusznie – zostało utrwalone jako królewska koronacja. W rzeczywistości w Gnieźnie co najwyżej zapowiedziano koronację, która w tym czasie nie doszła do skutku z powodu nagłej śmierci cesarza Ottona III.
Bolesław Chrobry odnosił znaczące sukcesy zbrojne w starciu z lepiej uzbrojonymi i liczniejszymi wojskami niemieckimi. Stosował podstępy i prowadził do celowego wycieńczania wrogich sił, unikał natomiast starć w otwartym polu. W 1015 roku odniósł triumf w ważnym starciu na ziemi Dziadoszan. Do historii przeszła też obrona Niemczy, którą w 1017 roku z sukcesem przeprowadziły jego siły. Jako jedyny władca w polskiej historii Bolesław dokonał podboju znaczących ziem niemieckich. Ostateczny pokój zawarto w Budziszynie w 1018 r. Na jego mocy Bolesław zatrzymał Milsko i Łużyce. Zapewne podczas krwawych zmagań z Henrykiem od państwa piastowskiego odpadło Pomorze Zachodnie i upadło założone tam biskupstwo w Kołobrzegu. Na krótko usadowił się też w Pradze i zasiadł na tamtejszym tronie jako Bolesław IV. Po wyprawie kijowskiej, która przyniosła znaczne łupy oraz odzyskał utracone pod koniec panowania Mieszka I Grody Czerwieńskie.
W roku 1013 zaaranżował ślub syna, Mieszka Lamberta z cesarską siostrzenicą Rychezą. Z kolei w 1018 roku odniósł spektakularne zwycięstwo w bitwie nad Bugiem, a następnie wkroczył do Kijowa i przepędził miejscowego księcia, Jarosława Mądrego. Przez wiele lat ważną rolę u jego boku odgrywała żona Emnilda.
Panowanie Chrobrego okazało się kluczowe dla ugruntowania w kraju chrześcijaństwa. Władca umiejętnie wykorzystał śmierć misjonarza Wojciecha i tworzył swój wizerunek jako zdeklarowanego krzewiciela słowa Bożego. Za jego czasów rozpoczęto też budowę szeregu monumentalnych, kamiennych pałaców i kościołów. Wiele wskazuje na to, że władca z rozmysłem kreował legendę, w myśl której to on, nie zaś jego ojciec, zaprowadził w Polsce nową wiarę. Niektórzy historycy są zdania, że u schyłku życia Bolesław zaczął marzyć nie tylko o sakrze królewskiej, ale też – o budowie nowego słowiańskiego „imperium”. Koronował się na kilka tygodni przed śmiercią, 18 kwietnia 1025 roku. Śmierć króla Polski nastąpiła 17 czerwca 1025 roku.
O jego dokonaniach rozpisywali się nie tylko polscy kronikarze, ale też tworzący za miedzą biskup Merseburga Thietmar. Dla Galla Anonima był Bolesławem „Wielkim”. Niemiecki dziejopisarz porównywał go tymczasem do samego szatana. Pierwszy król Polski Bolesław przydomek „Chrobry” otrzymał dopiero w kilkaset lat po swojej śmierci.
