W Poznaniu odkryto 27 woluminów z prywatnych zbiorów braci Grimm

27 książek, uważanych za zaginione po II wojnie światowej, odnaleziono w Bibliotece Uniwersyteckiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – poinformowała uczelnia w przesłanej informacji. Poszukiwania prowadziły: prof. Eliza Pieciul-Karmińska z Wydziału Neofilologii UAM oraz Renata Wilgosiewicz-Skutecka z Biblioteki Uniwersyteckiej.

„Odnalezione w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu woluminy pochodzące z prywatnego księgozbioru braci Grimm, które od zakończenia II wojny światowej uchodziły za zaginione, mogą znacznie przyczynić się do rozwoju współczesnych badań grimmowskich, a ponadto dają nadzieję, że w zbiorach BUP znajdują się też inne – uważane za zaginione – pozycje z prywatnej biblioteki Jakuba i Wilhelma” – napisały badaczki w artykule opublikowanym w uczelnianym piśmie „Biblioteka”.

Jak przypomniały, już w 2002 r. w „Katalogu inkunabułów Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu” prof. Wiesław Wydra zamieścił informację o sześciu woluminach (ośmiu inkunabułach i jednym starym druku z XVI w.) z prywatnej biblioteki Jakuba i Wilhelma Grimm.

fot.Elisabeth Jerichau-Baumann / domena publiczna

Portret Jakuba (z prawej) i Wilhelma Grimmów autorstwa Elisabeth Jerichau-Baumann (1855)

W lutym 2023 r. prof. Eliza Pieciul-Karmińska i Renata Wilgosiewicz-Skutecka postanowiły podjąć poszukiwania i sprawdzić, czy w zasobach uczelnianej biblioteki mogą znajdować się jeszcze inne książki z księgozbioru Grimmów, które w niemieckim katalogu Ludwiga Deneckego zostały odnotowane jako egzemplarze zaginione. Poszukiwania trwały do czerwca 2023 r., a zbiór znalezisk udało się powiększyć o dwadzieścia siedem pozycji.

Badaczki w swym artykule przypominają, że bracia Grimm, mimo wykształcenia prawniczego, zajęli się badaniami nad historią języka i dziś są uznawani za pionierów filologii germańskiej. Temu poświęcili niemal całą swoją aktywność m.in. gromadząc stare druki, manuskrypty, książki na rozmaite tematy i w różnych językach. „Nie tyle chodziło im o białe kruki, ile o szeroki wybór rzadkich wydań z dziedziny historii, literatury i kultury narodów, określanych mianem indoeuropejskich” – czytamy.

Bracia Grimm nie tylko zbierali książki, ale też nad nimi – i z nimi – pracowali. „Grimmowie traktowali swoją bibliotekę przede wszystkim jako narzędzie pracy, dlatego pozostawiali w książkach – nawet w najrzadszych starych drukach – ślady swojej uważnej lektury: podkreślenia, adnotacje i zaznaczenia, czasem nawet za pomocą szpilki” – napisały badaczki.

Również książki odnalezione w Poznaniu w wielu przypadkach zawierają zapiski wykonane ręką Jakuba i Wilhelma. „Podkreślone są postaci lub miejsca interesujące badaczy, czasem wyróżniona jest dłuższa część tekstu. Na tylnej wyklejce Jakub sporządzał często spis zaznaczonych fragmentów, np. odnotowywał nazwy własne i strony, na których się one znajdują” – czytamy w artykule badaczek.

Jak podkreślają naukowczynie, notatki te mają ogromną wartość dla badań nad spuścizną Grimmów, ponieważ mogą dać wgląd w metodę ich pracy oraz dobór motywów (np. w baśniach).

Aby dowiedzieć się więcej, jak wskazują, konieczne byłoby rozpoczęcie wspólnych niemiecko-polskich badań nad opisem i opracowaniem notatek.

Prywatne zbiory biblioteczne, które Wilhelm i Jakub gromadzili przez 60 lat pracy twórczej, obejmowały ponad 8 tys. woluminów. Księgozbiór braci Grimm jest traktowany w Niemczech jako osobny przedmiot badań i wystawiony w berlińskiej bibliotece w kształcie możliwie przypominającym księgozbiór, jakim Jakub i Wilhelm posługiwali się za swojego życia. Katalog dzieł opracował Ludwig Denecke.

fot.Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu

Oryginalne zapiski Grimmów

Jak podano w artykule, uważa się, że książki trafiły do Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu w okresie powojennym na skutek wojennego i powojennego przemieszczania zbiorów bibliotecznych. Ustalono jednak, że była i druga droga przeniesienia części woluminów z Berlina (w tym z księgozbioru braci Grimm) do Poznania – dwie książki zostały przekazane w latach 1898–1899 do powstającej w tym czasie Kaiser-Wilhelm-Bibliothek w Poznaniu, jako dublety Königliche Universitätsbibliothek w Berlinie. Następnie te zbiory w 1919 r. zostały przejęte przez powstający Uniwersytet Poznański, stając się podstawą księgozbioru Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu.

Źródło

1. Nauka w Polsce, https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C101748%2Codnalezione-w-poznaniu-ksiazki-z-biblioteki-braci-grimm-daja-wglad-w-ich ( dostęp, 26.04.2024)