fot.domena publicznaTadeusz Boy-Żeleński z wykształcenia był lekarzem.
Tadeusz Boy-Żeleński
Właściwie Tadeusz Kamil Marcjan Żeleński, publicysta, tłumacz, krytyk literacki i teatralny i satyryk. Urodził się 21 grudnia 1874 roku w Warszawie.
Z wykształcenia był lekarzem – w latach 1892-1900 studiował (z przerwami) medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Praktykował do 1918 roku. W czasie I wojny światowej służył jako lekarz w armii austriackiej. Już wcześniej, w pierwszej dekadzie XX stulecia zaczął rozwijać jednak inne pasje – na stypendium w Paryżu zainteresował się literaturą francuską. Wkrótce ukazały się jego pierwsze przekłady. Ogólnie przetłumaczył ponad 100 tomów klasyki francuskiej, w tym „Pieśń o Rolandzie”, dzieła Moliera, prace Kartezjusza czy powieści Marcela Prousta. Otrzymał za to szereg odznaczeń: palmy Akademii Francuskiej w 1914 roku, a później także Krzyż Oficerski i Krzyż Komandorski Legii Honorowej. Przed wojną współtworzył też teatrzyk Zielony Balonik.
Po I wojnie światowej nie wrócił już do medycyny, lecz zajął się krytyką literacką i teatralną, najpierw w Krakowie, a od 1922 roku w Warszawie. Był uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich krytyków – w 1928 roku otrzymał za swoją działalność nagrodę Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek. W 1933 roku przyjęto go do Polskiej Akademii Literatury. Jednocześnie krytykowano go za zbyt – zdaniem niektórych – liberalne poglądy. Domagał się laicyzacji polskiej kultury i „odbrązawiania” największych postaci polskiej literatury (w tym Adama Mickiewicza).
Kontrowersje budziła też jego działalność społeczna. Wraz z Ireną Krzywicką zaangażował się pod koniec lat 20. XX wieku w kampanię na rzecz świadomego macierzyństwa. W 1931 roku otworzyli wspólnie na ulicy Leszno klinikę dla kobiet, gdzie bezpłatnie lub za niewielką opłatą leczono i udzielano porad medycznych.
Po wybuchu wojny przeniósł się do Lwowa, gdzie wykładał literaturę francuską. Został zamordowany 4 lipca 1941 roku, po zajęciu miasta przez Niemców, wraz z innymi przedstawicielami polskiej inteligencji.
