Demokryt z Abdery
Grecki filozof, którego omówienie warto zacząć od jego nauczyciela, Leucypa. Leucyp zapoczątkował materialistyczny nurt filozoficzny znany jako atomizm. Nie mamy pewnych informacji o pochodzeniu Leucypa, ale istnieją przesłanki, że prowadził szkołę w Abderze. Niektóre starożytne źródła traktują go niemal jak postać mityczną. Leucyp, współczesny Anaksagorasowi, stworzył podstawy atomizmu, lecz jego uczeń, Demokryt, znacznie rozbudował tę teorię, przewyższając swojego mistrza.
Demokryt pobierał nauki od Leucypa w Abderze. W przeciwieństwie do wielu innych słynnych greckich filozofów podróżował, ale większość życia spędził w swoim rodzinnym mieście. Jego rzekoma wyprawa do Aten nie zakończyła się sukcesem. Znany był z pogodnej natury, od której wziął się jego przydomek „śmiejący się filozof”.
Demokryt pozostawił po sobie około 60 dzieł, jednak żadne z nich nie przetrwało do naszych czasów. Zaginęły po panowaniu Tyberiusza, kiedy to zostały ułożone w 15 tetralogiach. Jego pisma dotyczyły zarówno etyki, jak i wszechświata, planet, geografii, przyrody oraz barw. Był filozofem o wyjątkowo wszechstronnych zainteresowaniach.
Poglądy atomistów, rozwinięte przez Demokryta, były częściowo zbieżne z tymi głoszonymi przez Parmenidesa, choć różniły się zasadniczo. Demokryt uważał, że teoria bytu musi być zgodna z doświadczeniem, co według Arystotelesa umożliwiło atomistom rozwój fizyki. Teoria bytu nie mogła być w sprzeczności z rzeczywistymi zjawiskami.
Teoria atomów rozwinięta przez Demokryta ma cztery główne cechy:
- Wszystko, co istnieje w przyrodzie, składa się z wielu atomów, które są niepodzielnymi cząstkami.
- Atomy różnią się między sobą nie jakościowo, ale ilościowo. Ich różnice wynikają z ułożenia, kształtu i porządku.
- Atomy znajdują się w ciągłym ruchu, który nie musiał mieć początku.
- Demokryt stwierdził: „Naprawdę istnieją tylko atomy i próżnia”. W odróżnieniu od wielu wcześniejszych filozofów, Demokryt i inni atomiści uznawali istnienie próżni, która była niezbędna do ruchu atomów. Gdyby nie było próżni, atomy nie miałyby przestrzeni, w którą mogłyby się przemieszczać.
W odniesieniu do współczesnej teorii atomowej, koncepcja Demokryta, mimo kilku błędów, wykazuje pewną zbieżność. Na przykład Demokryt błędnie sądził, że istnieje nieskończona liczba rodzajów atomów, podczas gdy wiemy, że jest inaczej. W jego teorii nie istniało pojęcie grup atomów, dlatego można by utożsamiać jego „atom” z naszą „cząstką”. Demokrytowi obce było także prawo powszechnego ciążenia. Nie wiedział, dlaczego atomy się przyciągają i łączą, więc wyjaśniał to za pomocą haczyków i wypustek, które według niego umożliwiały połączenia atomów.
