Helena Modrzejewska

Wybitna i utalentowana polska aktorka. Urodziła się 12 października 1840 roku w Krakowie. Była nieślubną córką Józefy z Miselów, wdowy po zamożnym kupcu Szymonie Bendzie. Natomiast co do ojca: jego nazwisko jest nieznane. Helena Modrzejewska zawsze uważała, że był nim Michał Opid, choć krążyła legenda o tym jakoby tak naprawdę miał nim być książę Władysław Sanguszko. Natomiast jej rodzinę można śmiało określić sformułowaniem „wybitnie artystyczna”; przykładowo organizowaniem amatorskich przedstawień zajmowali się jej przyrodni bracia.

Żywot Modrzejewskiej pełen był niespodziewanych zwrotów akcji. W połowie XIX wieku dokładnie w 1850 roku pożar strawił odziedziczone przez Józefę po wspomnianym zamożnym kupcu kamienice, które znajdowały się na rogu ul. Grodzkiej i dzisiejszego Placu Dominikańskiego. Helena i jej siostra zostały wtedy wysłane do prowadzonej przez siostry prezentki szkoły. Stałym gościem w domu jej matki był w tamtym czasie żonaty Gustaw Zimajer, który zainteresował Helenę teatrem oraz sobą. Helena Modrzejewska w 1861 roku urodziła ich syna Rudolfa, którego w 1865 zabrała ze sobą, odchodząc od Zimajera. W późniejszym czasie syn Heleny został uprowadzony przez ojca i zwrócony matce dopiero po zapłaceniu przez nią dość wysokiego okupu.

Helena Modrzejewska – początek kariery

Talent Modrzejewskiej został dość szybko dostrzeżony, chociaż wtedy jeszcze jako niedoświadczona aktorka zaczynała na scenach prowincjonalnych, m.in. w Nowym Sączu, Rzeszowie, czy Przemyślu. Pierwszym przełomem okazał się dla niej rok 1862, w którym to zdobyła angaż w teatrze lwowskim. Równocześnie występowała jeszcze w wędrownej trupie Zimajera. Sama Modrzejewska wspominała m.in. o roli Klary w „Ślubach panieńskich” Aleksandra Fredry. Występy na deskach teatru lwowskiego nie okazały się jednak taką trampoliną dla dalszej kariery Heleny Modrzejewskiej, na jakiej musiało jej zależeć.

W końcu jednak poznano się na niezaprzeczonym talencie pani Modrzejewskiej, jak o nim pisano, czego dowodem było to, że w końcu wystąpiła pierwszy raz w krakowskim teatrze, a miało to miejsce 7 października 1865 roku. W roku 1868 wyszła za Karola Chłapowskiego, ale oczywiście pozostała aktorką, zachowując na afiszu swój dotychczasowy pseudonim artystyczny: Modrzejewska. W tym czasie trafiła w kręgi najbardziej ekskluzywnego towarzystwa.

Podbiła również scenę Warszawskich Teatrach Rządowych. Swój talent pokazała m.in. w tytułowej roli Adrianny Lecouvreur Eugène’a Scribe’a oraz Ernesta Legouvégo. Jej kreacje doczekały się wielu pozytywnych recenzji. Mawiano o niej, że ma zniewalający głos. Niewątpliwie miała również atrakcyjną osobowość. Na deskach teatru w Warszawie występowała od roku 1868 do 1876, w którym to wzięła krótki urlop. Następnie udała się w daleką podróż do Ameryki, do Stanów Zjednoczonych, w podróży Helenie Modrzejewskiej towarzyszyli jej przyjaciele, w tym Henryk Sienkiewicz.

Kariera w USA

Za oceanem słynna już wtedy polska aktorka przybrała pseudonim Helena Modjeska. Nie od razu zdobyła status gwiazdy. Jej początki były tam trudne. Nie mogła spodziewać się od razu doskonałego przyjęcia, czekała ją też intensywna nauka języka angielskiego. Nie poddała się jednak i Helena Modjeska ruszając w podróż po Stanach Zjednoczonych, podbiła San Francisco, potem Kalifornię, a nawet Nowy Jork, w którym wystąpiła w Fifth Avenue Theatre. W międzyczasie, po trzech latach występowania w Stanach Zjednoczonych, próbowała również sił w Wielkiej Brytanii, a konkretnie w Londynie, by ostatecznie powrócić do USA.

Zresztą już od 1883 roku była obywatelką Stanów Zjednoczonych. Można powiedzieć, że specjalizowała się w rolach szekspirowskich, w których Modrzejewska wielokrotnie wcielała się, chociażby w postać Lady Makbet. Posiadane obywatelstwo amerykańskie nie przeszkodziło jej w tym, by w dalszym ciągu odwiedzać polskie miasta. Przyjeżdżała jednak już wtedy tylko na występy gościnne, ale nie na terenie zaboru rosyjskiego. Powód był prozaiczny: ze względu na krytyczny stosunek Modrzejewskiej do tamtejszych władz zabroniono jej wjazdu na terytorium rosyjskie. Natomiast ogólnie rzecz biorąc, po raz ostatni wystąpiła w 1909 roku, kreując ponownie rolę Lady Makbet. Do końca życia była zatem znana ze swoich ról z klasycznego repertuaru, a szczególnie z kreacji w rolach szekspirowskich.

Helena Modrzejewska pod koniec życia stała się też działaczką społeczną. Pod koniec XIX wieku zbierała przykładowo fundusze na pomnik Adama Mickiewicza w Krakowie, jak i na rzecz funduszu aktorskiego w tym mieście oraz na teatr w Poznaniu. Ceniono ją zatem nie tylko ze względu na jej kreacje. Helena Modrzejewska zmarła w Newport, w Kalifornii, 8 kwietnia 1909 roku. Na jej pogrzeb Heleny Modrzejewskiej przyszły tłumy, nawet około 5000 osób. Zgodnie z jej wolą doczesne jej szczątki przeniesiono do Krakowa, gdzie spoczęły obok jej matki, na Cmentarzu Rakowickim. Jej uroczystości pogrzebowe przerodziły się wręcz w patriotyczną manifestację.