Czy w XI wieku Polską rządził Bolesław Zapomniany?

Sprawa Bolesława Zapomnianego nie jest sprawą nową, bo rzeczywiście istnieje kilkuletnia luka pomiędzy śmiercią Mieszka II, a objęciem władzy przez Kazimierza Odnowiciela i istnienie księcia, który próbował objąć władzę jest logiczne. Wyjaśnienie braku śladów, czy raczej prawie braku śladów, takiego panowania może wynikać faktycznie z nieprawego pochodzenia pretendenta i uznania go w kręgach dynastii i Kościoła za uzurpatora. Możliwy jest też powrót tego domniemanego Bolesława do pogaństwa, mógł również dokonać czystek wśród możnych, podobnie jak Bezprym. Mnie natomiast trochę dziwi żywotność innego mitu – o rzekomej reakcji pogańskiej. Jeszcze kiedy studiowałem historię, a egzamin z historii średniowiecznej Polski zdawałem w 1989 roku, prowadzący ćwiczenia i jednocześnie egzaminator, marksista i członek partii, uczulał nas, że należy raczej używać terminu „powstanie ludowe”, bo raczej jakiegoś wielkiego buntu przeciwko chrześcijaństwu nie było. Bo nie było w zasadzie przeciwko czemu się buntować. Każdy, kto choć trochę zna realia wczesnofeudalnej monarchii, w tym wypadku piastowskiej, wie że głównym mecenasem Kościoła był władca, a nie miał on, wobec wielu innych powinności, po prostu możliwości ufundowania zbyt wielu świątyń i ich wyposażenia. W Polsce na początku lat trzydziestych XI wieku mogło być kilkanaście, może trochę ponad 20 kościołów, skupionych w najważniejszych grodach. I tam byli ludzie chrześcijaństwo wyznający. Z dala od nich panowała niepodzielnie stara religia, a misje chrystianizacyjne polegały na tym, że przyjeżdżał w obstawie jakiś duchowny, wycinano święte gaje, poświęcano wodą święcona źródła, jeśli istniały posągi, to je niszczono, po czym po wyjeździe misjonarzy ludność urządzała sobie nowe miejsca pogańskiego kultu, a chrześcijańskiego duchownego nie widziała często przez resztę swojego życia. W pochówkach z tego okresu dominuje ciałopalenie, a te szkieletowe są w większości wyposażone w artefakty jednoznacznie związane z pogaństwem. Zresztą, kto miał tę ewangelizacje poza grodami prowadzić? Duchownych było raptem kilkudziesięciu, pewnie 30 – 40, bo nie za bardzo było ich skąd brać. Nie mamy żadnych informacji o istnieniu do najazdu Brzetysława szkoły przy którejkolwiek katedrze, do roku 1000 było zresztą tylko jedno biskupstwo w Poznaniu, po ustanowieniu metropolii gnieźnieńskiej i kolejnych trzech biskupstw prawdopodobnie do katastrofy 1038 roku nie zostały one do końca zorganizowane, biorąc pod uwagę wydatki Bolesława Chrobrego na wojnę z Niemcami i późniejsze zaburzenia w kraju. Duchownych trzeba było więc sprowadzać z zagranicy, a tych pochodzących spośród polskiej ludności kształcić także w zagranicznych ośrodkach, czyli głównie w Niemczech. A i ci duchowni, którzy byli, musieli siłą rzeczy odgrywać rolę przede wszystkim książęcych urzędników. I pewnie jako tacy, a nie z powodu bycia chrześcijańskimi kapłanami, byli zabijani w czasie rewolty, bo mamy przekazy źródłowe, że do zabójstw duchownych dochodziło. O tym, że zaburzenia w kraju, nawet próby uzurpacji, nie były skierowane przeciwko religii chrześcijańskiej, może świadczyć prosty fakt, że książę Brzetysław zastał głównych grodach państwa Piastów nietknięte kościoły z pełnym wyposażeniem, które padło jego łupem, a także nienaruszone relikwie, nie tylko św. Wojciecha. A przecież jest pewne, że w razie zwrócenia się rebeliantów, zwłaszcza władzy książęcej, przeciwko chrześcijaństwu, kościoły zostały by obrabowane i spalone, a relikwie zniszczone. Zresztą autorka sama wspomina o tym, że ośrodki kultu zdemolowali dopiero Czesi. To tyle mojego, trochę przydługawego komentarza.

W swoim czasie dość dokładnie prześledziłam historię domniemanego Bolesława Zapomnianego, i ustaliłam, że środowisko historyków (współczesnych) zgadza się z poglądem, że jednak nie istniał. Przytoczone w tym tekście źródła podobnież wg autorki potwierdzające jego istnienie są co najmniej wątpliwe, a np. tzw. Kodeks tyniecki, którego oryginał wg tekstu jest już nieistniejący, nie istniał w ogóle lub też nie mamy na ten temat żadnej wiedzy, ponieważ jego istnienie zostało wprowadzone tylko jako hipoteza na zasadzie „jakaś kronika klasztoru powinna istnieć”. Bodajże XIX-wieczny historyk nie wziął nawet pod uwagę faktu, że klasztor tyniecki w tym czasie jeszcze nie istniał.
Historia ta żyje życiem literackim, gdyż jest odpowiednio „tajemnicza” i dobrze wpisuje się w teorię spisków (zły Kościół wykreślił złego króla), a rewelacje o istnieniu Bolesława Zapomnianego w źródłach są powielane bezmyślnie, bez analizy, przy czym starannie są pomijane głosy przeciwników tej koncepcji analizujące błędy, nieścisłości czy tylko nakreślające realia epoki i wynikające z tych realiów choćby sposoby interpretacji zapisów (jak choćby zmiany w języku i wynikające z nich znaczenie lapidarnych zapisów, choćby to, że wówczas dla określenia numeru władcy używano starszego zapisu cyfr rzymskich, gdzie cyfra cztery nie wyglądała IV, tylko IIII, i dodanie jednej kreski jest łatwo wyjaśnialny, jako literówka. Trzeba też wiedzieć, że Bolesław Krzywousty nazwany jest czwartym tylko w jednej z czterech istniejących wersji przywołanego Rocznika Małopolskiego, na dobitkę w tej wersji tylko w jednym miejscu, a w dwóch innych Krzywousty ma już numer trzeci. Znacznie prawdopodobniejsze jest zatem, że pomylono się raz, a nie kilka razy, co trzeba by założyć uznając realność numeru czwartego). Internet pozwala jednak na dowolne powielanie błędnych koncepcji (są „ciekawsze”), pisarze wykorzystują tę ciekawość dla (jakżeby inaczej) poprawy wyników sprzedaży swoich dzieł, niesłusznie nazywanych czasem popularnonaukowymi książkami historycznymi, gdy są one tylko beletrystycznymi książkami historycznymi, a analizą hipotez rzeczywistych historyków, zmieniających się w czasie wraz z odkrywaniem nowych źródeł lub reinterpretacją znanych nikt sobie nie zawraca głowy, nie biorąc choćby pod uwagę tego, że owi historycy podczas sporów o prawdę wzajemnie obalali swoje hipotezy, stąd powoływanie się na wszystkie jako wciąż istniejące jest świadomym zamykaniem oczu na proces dochodzenia do prawdy tamtych czasów.
Po stronie „ciekawostki historyczne” spodziewałabym się jednak, że promując jakąś książkę beletrystyczną, w opisie dopisze, że nie jest to książka popularnonaukowa.

Z całym szacunkiem dla dorobku autorki, to jednak szkoda, że potraktowała źródła jednostronnie, podając jedynie dowody na istnienie rzekomego Bolesława. A „Kronika wielkopolska” wydaje się w tym przypadku najgorszym z możliwych źródeł, na którym opierały się kolejne. I żeby nie rozpisywać się o dowodach na jego nieistnienie, proponuję zajrzeć tutaj: https://histmag.org/Kazimierz-Odnowiciel-uczony-wladca-20925/ oraz http://www.historycy.org/index.php?act=Attach&type=post&id=25885, a także w publikacji Klaudia Dróżdż, „Kazimierz Odnowiciel. Polska w okresie upadku i odbudowy”. Czas zapomnieć o Bolesławie Zapomnianym.

I ja swoje dwa grosze dodam do dyskusji. Dowodów bezpośrednich na istnienie Bolesława Zapomnianego brak. Jednakże nie możemy wykluczyć jego istnienia z kilku powodów, wymienionych między innym przez przedmówców. Kto pisał kroniki w czasach Piastów? Kto nadzorował przekazywanie informacji za pomocą słowa pisanego i posługiwał się łaciną na ziemiach polskich i czeskich? Odpowiedź duchowni rzymskokatoliccy. Bardzo ciekawy artykuł moim zdaniem idealnie poruszający kwestię braku władcy w Polsce w tamtym okresie.

Nigdy nie było czegoś takiego jak- piastowska dynastia, jedyna dynastia jaka istniała do czasów Jagiellonów, to dynastia Lehicka, a Król były piastun(major domus) na zamku, nie nazywał się piast tylko Koszyszko i był 100% Lehitą.