Gdzie w Europie walczą dżihadyści?

Islamscy bojownicy po raz pierwszy pojawili się w Europie w latach 90. Przystąpili do świętej wojny, by walczyć o niepodległość Czeczenii.

Do tego niewielkiego islamskiego kraju zmagającego się z rosyjską agresją napłynęli „miejscowi” dżihadyści z Dagestanu, Inguszetii, Osetii, Azerbejdżanu i Rosji. U ich boku walczyli także bracia z krajów Bliskiego Wschodu: Arabii Saudyjskiej, Turcji, Jordanii, Egiptu, a także Afganistanu i Pakistanu.

Obecność islamskich ekstremistów dała się szczególnie zauważyć podczas drugiej wojny czeczeńskiej w latach 1999-2009. Rosyjska armia federalna zajęła wówczas większość terytorium republiki. Siły obrońców zeszły do podziemia, a bojownicy zaczęli organizować spektakularne i krwawe zamachy terrorystyczne. To oni byli odpowiedzialni za zajęcie teatru na Dubrowce w Moskwie w 2002 roku i szkoły w Biesłanie w 2004 roku. Każdy z tych ataków pochłonął życie setek ofiar.

Za sprawą radykalnych islamistów i instruktorów z krajów arabskich czeczeńskie podziemie stopniowo się radykalizowało. Przełom nastąpił w 2007 roku, gdy w miejsce Czeczeńskiej Republiki Iczkerii, jak miało nazywać się upragnione niepodległe państwo, proklamowano Emirat Kaukaski. Celem bojowników była już nie tylko wolność Czeczenii. Marzyli o tym, by stworzyć państwo islamskie na całym północnym Kaukazie. Emirat miał objąć republiki kaukaskie dziś leżące w granicach Federacji Rosyjskiej. Oprócz Czeczenii był to także Dagestan, Inguszetia, Osetia, Kabardyno-Bałkaria i Karaczajo-Czerkiesja.

Emirat Kaukaski miał objąć spore połacie ziemi od Morza Czarnego po Morze Kaspijskie. Mapa autorstwa Pietervhuisa, lic. CC BY-SA 4.0, 3.0, 2.5, 2.0 i 1.0.

By urzeczywistnić zamiar utworzenia Emiratu Kaukaskiego, dżihadyści prowadzili i nadal prowadzą walkę przy użyciu metod terrorystycznych. Przeprowadzili między innymi zamach na moskiewskie metro w 2010 roku, w którym zginęło co najmniej 39 osób. Zaatakowali także podmoskiewskie lotnisko Domodiedowo w 2011 roku, autobus miejski w Wołgogradzie w 2013 roku i Dom Prasy w Groznym w 2014 roku.

Głównym miejscem działalności walczących o sprawę kaukaską muzułmańskich ekstremistów z różnych krajów jest jednak nadal terytorium planowanego państwa islamskiego. Media co pewien czas informują o kolejnych ich atakach. Bojownicy biorą na cel posterunki policji, urzędy, komunikację miejską lub obiekty publiczne. Najbardziej aktywni są w Czeczenii, Dagestanie, Inguszetii i południowej Rosji.

Dżihad w wielkich miastach Europy

Swoją walkę islamscy dżihadyści prowadzą także w krajach Europy Zachodniej. Jej cele są inne, ale forma pozostaje ta sama: zamachy terrorystyczne, których ofiarami są zwykli mieszkańcy wielkich metropolii. Najgłośniejsze i najbardziej krwawe miały miejsce w 2004 roku w Madrycie, w 2005 roku w Londynie, 2015 roku w Paryżu i 2016 roku w Nicei.

To Francja stała się pierwszym celem ataków. Czarna seria rozpoczęła się, gdy 7 stycznia 2015 roku doszło do zamachu na redakcję satyrycznego paryskiego tygodnika „Charlie Hebdo”. Bracia Said i Cherif Kouachi zastrzelili 12 osób, w tym głównych rysowników pisma.

Po raz drugi islamiści uderzyli w Paryżu już kilka miesięcy później. 13 listopada 2015 roku przeprowadzili kilka skoordynowanych zamachów w okolicach Stade de France, w barach i restauracjach X i XI dzielnicy oraz w sali koncertowej Bataclan. W krwawych atakach zginęło 130 osób, a ponad 350 zostało rannych. Do zamachów przyznało się Państwo Islamskie. Było to najtragiczniejsze wydarzenie, jakie dotknęło Francję od czasów drugiej wojny światowej.

Ukraina – przyczółek dżihadystów

Dżihadyści mogą uderzyć wszędzie, ale jest w Europie jedno miejsce, w którym czują się szczególnie bezpieczni: pogrążona w wojnie Ukraina. Ten zmagający się wciąż z postkomunistycznym bagażem kraj to świetny wybór dla tych, którzy muszą się ukrywać. I ważny przystanek dla braci, którzy walczą o Kalifat, wolny Kaukaz czy Irak. Za 15 tysięcy dolarów mogą tu kupić sobie legalne ukraińskie obywatelstwo. Które, jak wyjaśnia w książce „Wojna braci” Marcin Mamoń, na dodatek otwiera niejedne drzwi:

Ukraina nie jest państwem Unii, ale może uchodzić za bramę do Europy Zachodniej. Polska bez żadnych trudności wydaje wizy na dziewięćdziesiąt dni niemal wszystkim Ukraińcom, którzy o nie poproszą. Przy tym Ukraina to jeden z najbardziej skorumpowanych, zdezorganizowanych i zdewastowanych krajów na świecie – trwa tam wojna, a instytucje państwowe są w zaniku.

„Ukraina to jeden z najbardziej skorumpowanych, zdezorganizowanych i zdewastowanych krajów na świecie”, a do tego pogrążonych w wojnie z Rosją. Nic dziwnego, że ciągnie tam islamskich bojowników. Na zdjęciu punkt kontrolny w Donbasie w 2014 roku (fot. ВО «Свобода», lic. CC BY 3.0).

Ale Ukraina to dla dżihadystów nie tylko bezpieczna baza. Biorą aktywny udział w trwającej tam wojnie. Wspierają Ukraińców na wschodzie kraju w walce przeciw rosyjskim separatystom. W ten sposób odwdzięczają się za pomoc, jakiej ukraińscy nacjonaliści udzielili Czeczenii w latach 90. Szeregi występujących przeciw rosyjskiej władzy Czeczenów zasilił wówczas oddział UNA-UNSO „Wiking” dowodzony przez Oleksandra Muzyczenkę.

W położonym przy granicy rosyjsko-ukraińskiej Donbasie operuje czeczeński batalion imienia Dżochara Dudajewa. Przy tym, jak podkreśla w „Wojnie braci” Marcin Mamoń, władze ukraińskie nie wspierały batalionu ani pieniędzmi, ani bronią. Jego czeczeńscy organizatorzy, chcąc walczyć z separatystami, musieli wszystko zdobywać samodzielnie. Robili to tam, gdzie islamscy bracia czują się najlepiej – w świecie nielegalnym i niekontrolowanym przez struktury państwa…

Obrobić kasyno

W praktyce zdobywanie środków umożliwiających funkcjonowanie batalionu Dudajewa polegało na… napadaniu na nielegalne kasyna w Kijowie. Przebrani w mundury bojownicy wpadali do środka, patroszyli kasy i automaty do gry. Zdobyte w ten sposób pieniądze przeznaczali na żywność, broń, buty, kamizelki i inne wojskowe wyposażenie potrzebne do walki na froncie.

Ochotnicze oddziały Prawego Sektora z chęcią współdziałają z czeczeńskimi siłami. Zdjęcie z wizyty w batalionie patriarchy Filareta (źródło: Kijowski Patriarchat, domena publiczna).

Inny czeczeński oddział na Ukrainie nosi nazwę „Szejk Mansur” (od nazwiska XVIII-wiecznego czeczeńskiego bojownika) i współdziała z jednostkami nacjonalistycznego Prawego Sektora. W sumie na terytorium polskiego sąsiada walczą trzy bataliony muzułmańskie złożone z Czeczenów, Uzbeków, Bałkarów i Tatarów krymskich. Najbardziej cenieni są jednak Czeczeni, uważani za świetnych snajperów i zwiadowców.

Ani oddziały Prawego Sektora, ani bataliony czeczeńskie nie zostały włączone do regularnej ukraińskiej armii. Władze Kijowa podkreślają, że wszyscy muzułmanie walczący z separatystami robią to na własną rękę. Nie otrzymują też z tego tytułu żadnego wynagrodzenia. Nieoficjalnie wiadomo, że ukraiński rząd obawia się sytuacji, w której niezadowolone ze stanu rzeczy na Ukrainie oddziały ochotnicze pewnego dnia ruszą na stolicę i dokonają zamachu stanu.

Rosja – wspólny wróg

Batalion imienia Dudajewa nie jest oddziałem wyłącznie muzułmańskim, ale w jego skład weszło wielu muzułmanów z byłych republik sowieckich. Walczą w nim także Czeczeni, których część zasilała szeregi Państwa Islamskiego w Syrii. Oprócz nich w batalionie służy też jednak wielu Ukraińców, grekokatolików i prawosławnych. Wszyscy występują przeciw wspólnemu wrogowi – Rosji.

Artykuł powstał między innymi na podstawie książki polskiego dziennikarza porwanego przez Al-Kaidę Marcina Mamonia, zatytułowanej „Wojna braci. Bojownicy. Dżihadyści. Kidnaperzy” (Wydawnictwo Literackie 2017).

Dowódcą czeczeńskiego oddziału imienia Dudajewa był aż do swojej śmierci w lutym 2015 roku doświadczony czeczeński bojownik Isa Munajew. Walczył on między innymi w tak zwanym kotle debalcewskim. Oddziały ukraińskie, które przebywały w znajdującym się w okręgu donieckim Debalcewie, zostały okrążone przez rebeliantów i odcięte od reszty wojska.  Tak sposób i cele walki Munajewa opisuje Marcin Mamoń w „Wojnie braci”:

Organizował regularne wypady za linie wroga. Atakował stanowiska dowodzenia, artylerii, wyrzutnie rakiet i okopane czołgi. W polu przebywał czasem kilka tygodni. Potem wpadał do bazy na dzień, dwa, tylko po to, by zabrać nową grupę, a tym, z którymi przybył, pozwolić odpocząć. (…) Munajew miał jasny cel: „Bronię Ukrainy i bronię Czeczenii. Jeśli uda się z Ukrainą, to uda się w mojej ojczyźnie, w Iczkerii.

Czeczeńsko-ukraiński ślad

O Czeczenach walczących z Rosjanami zrobiło się głośno na Zachodzie Europym, gdy francuskie służby specjalne otrzymały wiadomość, że to oni dostarczyli broni zamachowcom z Paryża. Islamiści, którzy zaatakowali redakcję paryskiego tygodnika satyrycznego „Charlie Hebdo”, podobno otrzymali zaopatrzenie od… generała Isy Munajewa i ochotników z czeczeńskiego Batalionu imienia Szejcha Mansura, operującego w okolicach Mariupola w południowo-wschodniej Ukrainie.

Opuszczony szpital psychiatryczny otoczony sporym parkiem to świetna lokalizacja na bazę dla oddziału dżihadystów. Na zdjęciu budynek kompleksu szpitalnego w Połtawie (fot. Vlad2003, lic. CC BY-SA 3.0).

Informacja ta jest jednak mało wiarygodna. Przede wszystkim, Munajew dowodził przecież zupełnie innym batalionem – im. Dżochara Dudajewa. Sam generał podkreślał zresztą wielokrotnie, że nie jest islamskim fundamentalistą i walczy tylko za niepodległość Ukrainy (i Czeczenii).

Oskarżenia o współpracę z paryskimi terrorystami odrzucił też prawdziwy dowódca batalionu imienia Mansura, Emir Muslim Czeberłowski. Bojownicy czeczeńscy na Ukrainie nie mogliby dostarczyć broni zamachowcom choćby z tego powodu, że sami borykają się z jej niedostatkiem. Wszystko wskazuje na to, że plotkę o przemycie broni puściły w obieg tropiące Czeczenów rosyjskie służby.

Bibliografia:

1. Marcin Mamoń, Wojna braci. Bojownicy. Dżihadyści. Kidnaperzy, Wydawnictwo Literackie 2017.
2. Wojciech Jagielski, Wieże z kamienia, W.A.B. 2004.
3. Anna Politowska, Druga wojna czeczeńska, Znak 2006.
4. Daniel Estulin, W imię Allaha, Sonia Draga 2016.