Feliks Dzierżyński. Uwodziciel, playboy, kochanek

Jest sam początek XX wieku. Nikt jeszcze nie myśli o wojnie światowej, rewolucja październikowa nastąpi dopiero za dekadę. Komuniści to wciąż świeży, radykalny ruch, zdobywający popularność głównie w dużych rosyjskich miastach. W takich właśnie warunkach działa młody Feliks Dzierżyński.

Ścigany przez carską Ochranę i przerzucany przez nielegalną Socjaldemokrację Królestwa Polskiego i Litwy z miejsca na miejsce, zjawia się w każdym mieście na chwile, znikąd i… zawsze szuka chwili zapomnienia w ramionach miejscowej kochanki. Oczywiście musi podtrzymać zainteresowanie kobiet do kolejnej wizyty, co czyni, pisząc pełne żaru i namiętności listy.

Partyjne obrady, ale Feliksowi tylko dziewczyny w głowie

Do pochodzącej z dobrego warszawskiego domu, pięknej, zaasymilowanej Żydówki Sabiny Feinstein nasz zawodowy rewolucjonista pisze prawie jak młodopolski poeta:

Dzierżyński u szczytu kariery politycznej. Aż trudno uwierzyć, że ten dziadek oraz zadziorny chłopak na powyższym zdjęciu to ta sama osoba! (fot. Bundesarchiv, lic. CC-BY-SA 3.0).

Niepoczytalny jestem i boję się pisać (…) czuję, że muszę popełnić szaleństwo, że muszę wciąż kochać i mówić o tym (…). Lecz kocham – mocno, bezgranicznie kocham (…). Dusza moja ratuje samą siebie i wyjście znajduje w tych wybuchach i nastrojach mistycznych, w tych uczuciach rzewnych jak dla dziecka ukochanego, najdroższego – dla Ciebie (cyt. za: S. Frołow, Dzierżyński. Miłość i rewolucja, Znak Horyzont, 2014).

Takim wyznaniom żadna niewiasta nie może pozostać obojętna. Przy każdym pobycie w Warszawie Feliks może więc liczyć na względy tej atrakcyjnej, choć nieco starszej od niego kobiety. Nic dziwnego, że wciąż młody, 28-letni mężczyzna daje się porwać zgubnej namiętności i popędom ciała, czego wyraz daje w swoich prywatnych zapiskach:

I tu o tym myślę, że dziś ją zobaczę. Na zebraniu poważnym o tym myślę. Skandal. Jestem wariatem.

Tak, skandal – podczas trwających kilkanaście godzin obrad partyjnych Żelazny Feliks, zamiast o rewolucji, myśli o czekających go wieczorem chwilach przyjemności w ramionach kochanki…

Miłosny trójkąt z dwiema siostrami

Pech chciał, że w straceńczo odważnym i coraz bardziej znanym rewolucjoniście zakochuje się również siostra Sabiny – Michalina (nazywana przez bliskich Micią).

Sabina chce „odstąpić” Feliksa młodszej siostrze, próbuje przekonać kochanka aby ożenił się z Micią, bardziej zasłużoną w rewolucyjnej robocie. Ten jednak nie chce o tym w ogóle słyszeć. To prawda, pochlebia mu zainteresowanie Michaliny, ale z dwóch sióstr o wiele bardziej pociągająca, tak fizycznie, jak i intelektualnie, jest dlań Sabina.

Feliks na zdjęciu Ochrany z 1902 roku. Trochę mu się przytyło, ale wciąż przystojny! (Wikimedia Commons, domena publiczna).

Historia miłosnego trójkąta  kończy się tragicznie. W październiku 1909 roku Michalina popełnia w Berlinie samobójstwo – truje się cyjankiem potasu. Swojej siostrze – rywalce o względy Feliksa pozostawia dramatyczny list:

Artykuł powstał w oparciu o książkę Sylwii Frołow pt. Dzierżyński. Miłość i rewolucja (Znak Horyzont, 2014).

Nie męcz się. Żyj spokojnie, bo nie chcę, by myśl o mnie zatruwała (…). To moja prośba, wielka prośba. Zrób go szczęśliwym, bądź nią sama. Żegnaj, całuję (cyt. za: S. Frołow, Dzierżyński. Miłość i rewolucja, Znak Horyzont, 2014).

Partyjni towarzysze próbują całą sprawę szybko zatuszować, pozorując śmierć z przyczyn naturalnych – skandal i zainteresowanie policji mogłoby zaszkodzić sprawie rewolucji.  Ale socjaldemokratyczny światek wrze z oburzenia. Partyjny towarzysz Dzierżyńskiego Jakub Hanecki, skrycie podkochujący się w Sabinie, próbuje wykorzystać sytuację.  Obarcza zrozpaczoną kobietę odpowiedzialnością za śmierć siostry, przekonuje, że w tej sytuacji  powinna rozstać się z Feliksem, a najlepiej… ożenić się z nim samym!

W tym czasie Feliks, skazany na katorgę, jest w drodze na Syberię. Udaje mu się jednak zbiec z zesłania (już po raz trzeci!) i przyjechać do Warszawy, gdzie stara się uspokoić Sabinę: Nie zrobiłaś jej żadnej krzywdy – pisze, że pragnieniem jej jest nasze szczęście!

Sabina Feinstein. Wielka namiętność Feliksa… Ona kochała go do końca życia. On szybko znalazł sobie inną.

Sam nie odczuwa żadnych wyrzutów sumienia – chyba nawet cieszy go rozwój sytuacji, bo nikt już nie stoi na drodze jego związkowi z Sabiną. Wyjeżdżają razem do Berlina, Feliks proponuje małżeństwo, ale wybranka jego serca nie potrafi poradzić sobie z żalem po siostrze.

– Tak, mam żonę i dziecko. – To ja też wyjdę za kogoś innego!

Zniechęcony Dzierżyński, wysłany teraz przez partyjnych towarzyszy do Krakowa, wiąże się z inną kobietą  – Zofią Muskat. Spotykają się przez kilka miesięcy, Zofia zachodzi w ciążę. Do emocjonalnego przełomu dochodzi podczas dwóch tygodni urlopu spędzonego wspólnie w Tatrach. Feliks decyduje się na ślub – najpierw partyjny, potem (o dziwo!) także na katolicki – w krakowskim kościółku świętego Mikołaja przy ulicy Kopernika.

Zrozpaczona Sabina pisze do Feliksa dramatyczny list: Powiedziano mi, iż Pan się ożenił. Czekam na odpowiedź: czy to prawda. Mężczyzna, który obiecywał jej życie razem, nawet nie próbuje się tłumaczyć, sam przystępuje do ataku i obwinia Sabinę o rozpad związku. Ale tak naprawdę jego serce jest rozdarte. Nie wiedzieć czemu wpada na dość osobliwy pomysł, że o swoich emocjonalnych rozterkach napisze… swojej żonie Zofii, która właśnie została aresztowana (w zaawansowanej ciąży) i osadzona w więzieniu w Warszawie (zobaczą się dopiero po ośmiu latach!):

Napisałem do niej o wszystkim – całą prawdę – tę podwójną prawdę – nie tając nic i nic nie ukrywając. Dowiedziała się i wtedy zrozumiała wszystko. I po strasznej walce – przebaczyła mi (cyt. za: S. Frołow, Dzierżyński. Miłość i rewolucja, Znak Horyzont, 2014).

Ale Sabina wcale nie przebacza. Wręcz przeciwnie. Dostaje ataku szału – szukając zemsty zastanawia się w jaki sposób może najbardziej zranić dawnego ukochanego: Dlaczego właściwie nie miałabym zostać żoną Kuby [Haneckiego]?

Feliks, niepomny własnej zdrady, robi jej scenę dzikiej zazdrości: Ach, tak! Więc można być czyjąś żoną bez miłości – nie kochając? Widocznie Pani może (…). Nienawidzę Pani – słyszy Pani – nienawidzę, jak kiedyś bezgranicznie kochałem (…). Pani to, a nie kto inny nauczyła mnie szukać „szczęścia” w cudzych ramionach.

Michalina Feinstein. Popełniła samobójstwo nie mogąc pogodzić się z myślą, że Feliks nigdy jej nie pokocha.

I mimo, że żar między Sabiną i Feliksem jeszcze na chwile, po roku, wróci w ich listach – to już jest koniec. Dlaczego Dzierżyński wybrał Zofię, a nie Sabinę, kobietę, która była namiętnością jego życia? Jak wspominał po latach jego syn Jan:  gdy Feliksowi przyszło wybierać pomiędzy Zofią a Sabiną, postawił na tę, która gwarantowała partnerstwo w pracy rewolucyjnej, bez zgubnych dla obojga emocji.

Sabina Feinstein dożyje 89 lat, nigdy nie zwiąże się z żadnym innym mężczyzną. Każe się pochować z pierścionkiem matki Feliksa, który kiedyś jej podarował.

Źródło:

Artykuł powstał w oparciu o książkę Sylwii Frołow pt. Dzierżyński. Miłość i rewolucja (Znak Horyzont, 2014).