Ignacy Mościcki. Zamachowiec-samobójca i życiowy nieudacznik?

Wszystko zaczęło się od bomby. Tak moi drodzy, w wieku dwudziestu czterech lat Ignacy Mościcki postanowił skonstruować bombę. I to nie byle jaką, bo przeznaczoną do zgładzenia samego generał-gubernatora Warszawy, Josifa Hurko: jednego z najwyżej postawionych urzędników rosyjskich w Kraju Nadwiślańskim.

Kim był ten domorosły konstruktor ładunków wybuchowych? Chłopakiem z dobrej rodziny, bawidamkiem, a przede wszystkim niepoprawnym idealistą. Ostatnie cztery lata spędził w Rydze, gdzie studiował chemię, a jednocześnie zaangażował się w działalność wywrotowej organizacji robotniczej znanej jako Drugi Proletariat.

Tenże Proletariat został na początku lat 90. XIX wieku rozbity przez carską policję, a większość jego członków trafiła za kratki. Akurat Ignacy Mościcki pozostał na wolności i razem z dwoma kolegami postanowił zemścić się na zaborcy.

To w tej cerkwi przy ulicy Długiej w Warszawie Ignacy Mościcki zamierzał wysadzić się w powietrze…

Pospiesznie ożenił się z własną kuzynką Michaliną, po czym wyjechał do Francji i Anglii szukać dobrego przepisu na bombę. W końcu wrócił, z właściwą recepturą w ręku i zabrał nieco zdezorientowaną i sporo młodszą żonę do Rygi. Tam wynajął małe mieszkanko, w którym wspólnie z Michaliną projektował i skręcał bomby.

Po piętach stąpała im jednak carska Ochrana – z każdym dniem bliższa rozbicia całego spisku. W takiej sytuacji Mościcki, zamiast po prostu porzucić przygotowania i uciec za granicę, postanowił zostać… zamachowcem-samobójcą. W swojej książce zatytułowanej „Pierwsze damy II Rzeczpospolitej” zacytowałem jego wspomnienia:

Zdecydowaliśmy wtargnąć w mundurach oficerskich w dniu galowym do wnętrza soboru, gdzie gromadziły się najwyższe sfery naszych siepaczy, i salwą bomb ich powitać, ginąc razem z nimi!

Przez kolejne dni Mościcki nie myślał ani nie mówił już o niczym poza zamachem. Sprawdzał bomby, przeprowadzał próbne eksplozje pod Warszawą, zastanawiał się głośno nad tym, jakie słowa powinien wykrzyknąć zaraz przed wysadzeniem się w powietrze. Dość beznamiętnie uświadomił też żonie, że za parę dni zostanie wdową.

Dopiero po wielu latach przyznał: Stanu mojego psychicznego nie można już było uważać za normalny. Zresztą także w kolejnych latach dręczyły go depresyjne myśli, co nie wystawia najlepszego świadectwa umysłowości jednego z przyszłych przywódców niepodległej Polski.

„Szczęśliwa” rodzina Mościckich, kilkanaście lat po wydarzeniach opisanych w artykule.

Na szczęście ten jeden raz carska policja idealnie wywiązała się ze swoich obowiązków:

Spisek został wykryty, a wszyscy jego uczestnicy znaleźli się pod czujną obserwacją władz. Każdy krok Mościckiego śledzili carscy agenci. Mościckiej też.

Krótko mówiąc, zamach stał się niemożliwy, chyba że celem byłby pierwszy z brzegu szpicel, a nie najwyżej postawiony rosyjski dygnitarz w mieście. Także sami spiskowcy czuli, że znaleźli się w potrzasku („Pierwsze damy II Rzeczpospolitej”, s. 127).

Trzeba było natychmiast uciekać. Po wielu perypetiach, które same w sobie zasługują na osobny artykuł, Mościccy zdołali wymknąć się z Warszawy i przez Berlin dotrzeć do Holandii, a następnie do Londynu. Tam, w bezpiecznym i demokratycznym kraju, zamierzali rozpocząć nowe życie.

Szybko jednak okazało się, że młody chemik i idealista do normalnego życia kompletnie się nie nadaje! W świecie, w którym nie chodziło o bomby i manifesty radził sobie niczym dziecko we mgle. Nie był w stanie znaleźć sobie żadnej stałej pracy, choć imał się najdziwniejszych zawodów.

Przez jakiś czas uczył się rzeźbienia w drzewie, ale praca szła mu zbyt wolno i niedokładnie. Najął się w zakładzie fryzjerskim, ale drżące ręce sprawiały, że do golenia bród zupełnie się nie nadawał.

Podejmował też próby rozkręcenia własnego biznesu – sprowadził kaukaskie grzybki kefirowe i zaczął wyrabiać z nich kefir. Sam zapewniał, że produkcja okazała się doskonała, ale na sukces finansowy się to nie przełożyło. Mościckiemu nawet do głowy nie przyszło, że Anglicy nigdy kefiru nie pili i jeden przybłęda z Polski nie przekona ich, by wzięli coś takiego do ust. zwinął interes, ale na oku miał już kolejny. Postanowił zostać stolarzem. A potem zecerem.

Kto przez cały ten czas utrzymywał przyszłego prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej? Jego matka, do której nieustannie słał listy z prośbami o finansowe wsparcie. Na rodzinę zarabiała też żona Mościckiego, Michalina, udzielająca korepetycji imigrantom z Polski.

W Londynie Mościcki klepał biedę, jednak nie przestał zajmować się polityką, włączając się w działalność PPS. Na zdjęciu z 1896 r. wraz z grupą socjalistów. Mościcki pierwszy z lewej, w środku Józef Piłsudski.

Jednocześnie wychowywała gromadkę dzieci, walczyła z biedą i… z zaciśniętymi zębami znosiła humory męża-nieudacznika. Bo ten zamiast wziąć się do uczciwej pracy, biadolił: Mój pobyt londyński nie przynosił mi prawie żadnego zadowolenia duchowego. Tęsknota za Krajem (…) zaczęła wyraźnie deprymująco działać na mój stan psychiczny.

Nawet kiedy Michalina zapadła na ciężką chorobę płuc, a ich syn zmarł z tego samego powodu, Mościcki… myślał tylko o swoim psychicznym dyskomforcie.

Dopiero po kilku latach takiego życia do Mościckich uśmiechnęło się szczęście i przyszły prezydent dostał pracę na uczelni. Natomiast dość kompromitującą historię jego młodości w II Rzeczpospolitej skrzętnie sfalsyfikowano. Tak by nikt nie mógł o głowie państwa złego słowa powiedzieć.

Źródło:

Ciekawostki to kwintesencja naszego portalu. Krótkie materiały poświęcone interesującym anegdotom, zaskakującym detalom z przeszłości, dziwnym wiadomościom z dawnej prasy. Lektura, która zajmie ci nie więcej niż 3 minuty, oparta na pojedynczych źródłach. Ten konkretny materiał powstał w oparciu o:

• Kamil Janicki, Pierwsze damy II Rzeczpospolitej, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2012.