A polskiemu marynarzowi zawsze wiatr w oczy!

Tuż przed wybuchem II wojny światowej do brytyjskich portów oddelegowano z Polski trzy najnowocześniejsze niszczyciele: ORP „Błyskawica”, ORP „Burza” i ORP „Grom”, a wraz z nimi ich załogi. Polscy marynarze dumnie służyli na swoich jednostkach i wychodzili w morze wespół z Royal Navy. No właśnie… wspólna służba. Tu pojawił się pewien tyci, tyciusieńki problem. Otóż Anglicy pływający na pokładach polskich jednostek (np. sygnaliści, czy niektórzy podoficerowie) uważali, że wszystko, co trzy niszczyciele dostają od brytyjskiego rządu należy do nich. Wśród tych rzeczy były chociażby racje prowiantu, czy przydziały towarów „luksusowych” z kantyny (mleko skondensowane, mydło, czekolada itd.). Na tym tle dochodziło często do sporów. Niesnaski wśród marynarzy wybuchały nie tylko dlatego. Częstym powodem były także spory kompetencyjne, zwłaszcza wśród podoficerów.

Cudzych głaszczą, swoich kopią?

Dowództwo marynarki chciało czule połechtać goszczących je Anglików i rozwiązać kwestię konfliktów pomiędzy równymi stopniem marynarzami obu narodowości. Postanowiono, że w legitymacjach wojskowych polscy marynarze-podoficerowie obok właściwej rangi po polsku będą mieć przetłumaczoną na angielski i wpisaną rangę… o stopień niższą niż rzeczywista. Teoretycznie miało to mieć znaczenie tylko dla Anglików, a w praktyce… ten ma rację, kto starszy stopniem. Nasi marynarze zostali zwyczajnie zdegradowani bez podania porządnego uzasadnienia. Odtąd np. dla brytyjskiej żandarmerii polski bosmanmat stawał się po prostu starszym matem, a polski mat w ogóle tracił status podoficera i znów był tylko starszym marynarzem.

Początkowo wszystko wyglądało na nic nieznaczącą gmatwaninę rang i jakieś tam błędy w przekładzie. W rzeczywistości chodziło o to, by w mieszanym narodowościowo gronie podoficerów służących na jednym okręcie to Anglicy zawsze mogli postawić na swoim. Z perspektywy marynarzy wyglądało to mniej ciekawie, o czym przekonało się dwóch matów, którzy w świetle pomysłu Admiralicji jednocześnie przestali być i matami i podoficerami w ogóle.

Nie ma to jak posiedzieć w pudle ze zwykłymi marynarzami!

Artykuł powstał w oparciu o wspomnienia Wincentego Cygana zatytułowane „Granatowa załoga” (wydane nakładem Finny w lipcu 2011).

Dwaj wspomniani panowie, powróciwszy z angielskiego więzienia na pokład krążownika „Dragon”, postanowili pokazać co o tym wszystkim myślą, odmawiając stawienia się na zbiórkę podoficerów. Na lądzie, oglądając świat w kratkę, oni-podoficerowie siedzieli ze zwykłymi marynarzami. Dla Anglików nie byli przecież nikim więcej! Całą sytuację opisał w swoich wspomnieniach, zatytułowanych „Granatowa załoga” Wincenty Cygan.

Oficer sam osobiście − jak potem twierdził − przyszedł do nich, by złożyć im zaproszenie.

− Nie wychodzimy − oświadczyli mu.

− Dlaczego?

− Nie jesteśmy podoficerami − i pokazali mu legitymacje.

− To jest tylko dla Anglików − tłumaczył im − na polskim okręcie zawsze jesteście podoficerami.

− Nic z tego. Jesteśmy podoficerami wszędzie albo nigdzie − odpowiadali uparcie w kółko. − Odsiedzieliśmy czternaście dni ścisłego z marynarzami z tego okrętu wbrew naszemu regulaminowi, który mówi, że podoficer nie może być karany ścisłym aresztem ani kary nie może odbywać razem z marynarzami.

Jeden z nich, więcej wygadany, stwierdził:

− Dalsze wbijanie nam w głowy, że podoficer ma świecić przykładem i że musi wyrobić sobie poszanowanie i posłuch u podwładnych stało się dla nas nieaktualne. Jaki szacunek dla nas może mieć marynarz, z którym razem byłem ganiany i razem czyściłem ustępy?

Po wysłuchaniu tego oficer zagroził:

− Musicie wyjść na zbiórkę, w przeciwnym razie zostaniecie ponownie ukarani!

Zaśmiali mu się na to w oczy, jakby im żarty prawił.

− Panie poruczniku − oświadczył jeden − ja przesiedziałem w rosyjskich łagrach i więzieniach dwa lata i przeżyłem, to i w angielskich przeżyję miesiąc, dwa, czy nawet więcej.

Cóż, w tej sytuacji wygrał honor podoficera, jakże ceniony przed wojną i w jej trakcie. Zresztą, nie dziwota − marynarze starego sortu, szkoleni jeszcze w Gdyni, wiedzieli co to duma polskiego wojskowego i tej dumy wyzbywać się nie mieli zamiaru. Bo co innego im pozostało, kiedy Francuzi krzyczeli, że nie chcą umierać za Gdańsk, a Brytyjczycy nie mogli zrozumieć, dlaczego Polacy drażnią ich sowieckiego sojusznika?

Źródło:

• Wincenty Cygan, Granatowa załoga, Finna 2011 (więcej informacji na stronie wydawcy).

Kup ciekawą książkę (dużo taniej niż inni):

Zobacz też:

1. Dziewięciu pijanych marynarzy i wielkie „bum!”
2. Drapanie masztu i zamiatanie nieba, czyli XIX-wieczne marynarskie czary
3. Czy Lew Morski miał szanse?
4. Radziecka sztuka strzelania do powietrza
5. Diabeł Morski. Przygody mojego życia (Felix von Luckner)